Zware casuïstiek trekt wissel op wijkteams

Sociale wijkteams hebben hun handen steeds voller met de aanpak van complexe en meervoudige problematiek, blijkt uit onderzoek van Movisie. Steeds meer gemeenten werken mogelijk daarom met doelgroep-specifieke teams. 

Hogere en complexere caseload

Uit de derde peiling van Movisie onder gemeenten blijkt dat het aantal brede integrale wijkteams is afgenomen en dat het aantal wijkteams dat voor specifieke domeinen of doelgroepen werkt toeneemt. Het aantal gemeenten dat met allround-sociale wijkteams (voor enkelvoudige én meervoudige problematiek) werkt, nam in 2017 af met zes procent ten opzichte van 2015. Het aantal wijkteams dat allerhande meervoudige hulpvragen behandelt nam in dezelfde periode af met vijf procent. Movisie constateert een stijging van het aantal gemeenten dat met doelgroep-specifieke teams (van 14 procent in 2015 naar 23 procent in 2017) en met generalistische teams als voorpost voor specialistische hulp (van 9 procent in 2015 naar 14 procent in 2017) werkt. De onderzoekers opperen als verklaring hiervoor dat gemeenten op deze manier een hoge en complexer wordende caseload het hoofd willen bieden. Vooralsnog werken de meeste gemeenten met allround-wijkteams.

Werk en inkomen

Een andere opvallende ontwikkeling is dat wijkteams zich minder bezighouden met werk- en inkomen. Steeds minder wijkteams hebben een medewerker vanuit de dienst werk en inkomen (van 55 procent in 2014 naar 37 procent in 2017) en het aantal wijkteams dat taken heeft op het gebied van werk en inkomen is ook gedaald (van 54 procent in 2014 naar 45 procent in 2017). De onderzoekers vinden deze trend opvallend omdat bij cliënten met een meervoudige problematiek meestal ook sprake is van financiële problemen. Movisie benadrukt dan ook dat een goede samenwerking met de diensten werk en inkomen cruciaal is voor een sluitende integrale aanpak. Onderzoeker Silke van Arum plaatst daarbij desgevraagd wel de kanttekening dat de Movisie-peiling niet laat zien hoe gemeenten handen en voeten geven aan werk- en inkomensbeleid buiten de wijkteams.

Geen tijd voor preventie

Movisie concludeert ook dat sociale wijkteams met vier jaar op de teller de doelen hebben verlegd. Het bieden van maatwerk wordt nu door de meerderheid van gemeenten genoemd als hoofddoelstelling terwijl eerder het accent lag op het zoeken naar een nieuwe rolverdeling. Dat lijkt zich ook te vertalen naar de belangrijkste bezigheden van de wijkteams; In 2014 en 2015 ging de meeste tijd nog op aan registratie en administratie. Inmiddels zijn de meeste sociale wijkteams voornamelijk bezig met casusregie, verheldering en het maken van plannen met cliënten. Minder gemeenten dan voorheen zien taken die op niet-individuele hulpvragen gericht zijn als een kerntaak van de wijkteams. Sociale wijkteams komen er volgens Movisie door alle individuele hulpvragen en zware problematiek niet aan toe om met een duidelijk plan de wijk in de gaan; 59 procent van de gemeenten die deelnamen aan de peiling geeft aan dat wijkteams onvoldoende toekomen aan het benaderen van wijkbewoners in verband met vroegsignalering of preventie. Maar liefst 44 procent van de gemeenten geeft aan dat wijkteams onvoldoende toekomen aan ‘outreachend’ werken.

T-shaped professionals

De toegenomen complexiteit van vraagstukken waar wijkteams mee te maken krijgen, wordt door veel gemeenten als zorg genoemd. Problemen bij het opschalen naar specialistische zorg en hulpverlening vormen daarbij vaak het knelpunt. Onder meer wachtlijsten bij Veilig Thuis en de Jeugdbescherming bemoeilijken de doorstroom. Daardoor blijven zware casussen bij de wijkteams liggen die eigenlijk bij de specialistische hulpverlening thuishoren. ‘Door de zware en complexe casuïstiek ontstaat er een spanning tussen de behoefte aan specialistische kennis en de generalistische werkwijze van wijkteams’, duidt Van Arum. Om die reden werken veel gemeenten volgens Movisie met zogenoemde ‘T-shaped professionals’; werknemers die breed inzetbaar zijn en een specialisme op één bepaald terrein hebben ontwikkeld.

Triage

Een andere manier om de druk op wijkteams te verlichten volgens Movisie is om met triage te gaan werken, zoals gebeurt bij huisartsen en de spoedeisende hulp. Aan de hand van een vragenlijst wordt daarbij de urgentie van een casus en de hulpbehoefte vastgesteld, waarop een casus die acute aandacht vergt voorrang krijgt. Ook oppert Movisie dat er andere geschikte partijen zijn om de collectieve taken van wijkteams uit te voeren. ‘Als preventie, vroegsignalering en outreachend werken niet meer tot de kerntaken van wijkteams behoren zouden gemeenten collectieve taken elders moeten beleggen’, merkt Van Arum op. ‘Bijvoorbeeld bij vrijwilligers- of welzijnsorganisaties.’