'Breed Offensief lost knelpunten Participatiewet niet op'

Belangenverenigingen Divosa en Cedris hebben zorgen geuit over het zogenaamde Breed Offensief, waarover de Tweede Kamer volgende week debatteert. Het plan, dat het makkelijker moet maken voor mensen met een arbeidsbeperking om aan het werk te komen, vertoont mankementen en lost bovendien het structurele gebrek aan investeringen in een inclusieve arbeidsmarkt niet op.

Arbeidskansen
Met het Breed Offensief wil het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), door bepaalde delen van de Participatiewet aan te passen, de arbeidskansen van mensen met een arbeidsbeperking vergroten. Divosa (de vereniging voor gemeentelijk directeuren in het sociaal domein) en Cedris (de vereniging voor een inclusieve arbeidsmarkt) staan achter die doelstelling, maar zijn kritisch over het voorstel. De verenigingen zijn er niet van overtuigd dat de voorstellen hun doel zullen behalen. Ze wijzen bovendien op een probleem waar het voorstel aan voorbijgaat: een structureel gebrek aan investering in de sociale infrastructuur.

Banenafspraak
Het Breed Offensief stelt onder andere voor om de regels omtrent loonkostensubsidie (die de gemeente kan uitkeren aan mensen die niet zelfstandig het minimumloon kunnen verdienen) te versoepelen. Ook moeten mensen met een arbeidsbeperking een expliciete aanvraag voor ondersteuning op maat kunnen doen bij de gemeente. Verder bevat het plan een vrijlating van inkomsten uit arbeid voor deze doelgroep en meer mogelijkheden voor gemeenten om af te wijken van de vierwekenzoektermijn (die normaal gesproken verplicht is bij een aanvraag voor de bijstand). De maatregelen moeten uiteindelijk bijdragen aan het behalen van de doelstelling van de banenafspraak.

Juridisering
Het aanvraagrecht voor ondersteuning op maat, met een verplichting voor gemeenten om onderzoek te doen en een besluit te nemen, is volgens het ministerie van SZW nodig omdat een deel van de gemeenten 'terughoudend' is met de inzet van persoonlijke ondersteuning. Maar Divosa stelt dat een dergelijk recht vooral zorgt voor meer juridisering en bureaucratie in de relatie tussen gemeenten en inwoners, terwijl de vereniging dat juist zou willen verminderen. Bovendien waarschuwen Divosa en Cedris dat deze maatregel de kosten voor ondersteuning verhoogt, waardoor er in de praktijk minder mensen geholpen kunnen worden. Zonder de benodigde extra middelen, is een wettelijk aanvraagrecht volgens Cedris niet meer dan een 'papieren maatregel'.

Terug bij af
Ook zijn beide verenigingen kritisch over de voorgestelde vrijlatingsregel, die ervoor zou moeten zorgen dat het voor mensen die gebruikmaken van loonkostensubsidie loont om meer uren te gaan werken. De vrijlating geldt in principe voor maximaal 12 maanden. 'Dit betekent in veel gevallen dat de werknemer met een arbeidsbeperking na dat jaar weer terug bij af is en een inkomensterugval van ongeveer 130 euro netto per maand moet opvangen', schrijft Cedris. Ook volgens Divosa bereikt de maatregel zijn doel niet: 'Wanneer een werknemer met loonkostensubsidie van een driedaagse werkweek een aantal extra uren per week gaat werken, dan gaat hij er in inkomen op achteruit. Dit komt doordat hij uit de bijstand stroomt en de aanvulling vanuit de bijstand dan komt te vervallen.'

Niet ver genoeg
De voorgestelde uitzondering voor de vierwekenzoektermijn (jongeren tot 27 moeten eerst vier weken naar werk zoeken voordat ze in aanmerking komen voor een bijstanduitkering) voor mensen met een arbeidsbeperking vindt Divosa in principe een goed idee. Het gaat alleen niet ver genoeg, stelt de vereniging: 'We zien namelijk meer kwetsbare inwoners, zoals (potentiele) zwerfjongeren die door de strenge regelgeving rondom de zoektermijn uit beeld raken bij gemeenten.' Ook voor hen zou dus een uitzondering gemaakt moeten kunnen worden.

Investering
Ten slotte stellen Divosa en Cedris een breder mankement van de Participatiewet aan de kaak, waar het Breed Offensief geen boodschap aan heeft. Beide verenigingen pleiten al langer voor meer structurele investeringen in het sociaal domein in het algemeen, en meer specifiek in een inclusieve arbeidsmarkt. Cedris pleit voor een verdeling van het budget voor begeleiding en re-integratie op basis van daadwerkelijk realiseerde arbeidsplaatsen – een voorstel waar vakbond FNV, het Sociaal en Cultureel Planbureau en het Centraal Planbureau zich ook achter scharen.

Coronacrisis
Het Breed Offensief werd voor het eerst gepresenteerd in 2018, maar de opgave om te werken aan het perspectief van mensen met een arbeidsbeperking is sinds de coronacrisis extra urgent geworden. Het Sociaal en Cultureel Planbureau berekende in juli dat relatief veel mensen met een arbeidsbeperking een verhoogd risico hebben om hun baan als gevolg van de coronacrisis te verliezen. 16 procent van de mensen met een arbeidsbeperking behoort tot de meest kwetsbare groep, tegenover 6 procent van het totale aantal werknemers.