Stop met broodjes uitdelen tegen zomereenzaamheid

Veel mensen ervaren eenzaamheid gedurende de zomermaanden nog intensiever dan eenzaamheid tijdens de kerstdagen. In de zomer ligt het sociale leven grotendeels stil: veel verenigingen en clubjes pauzeren en familieleden gaan op vakantie. Tegelijkertijd duren de dagen in de zomer extra lang. Daarom is het juist in de zomer belangrijk om perspectief te bieden en mensen aan elkaar te verbinden. Dat betoogt Anja Machielse in Binnenlands Bestuur van 10 juli. Maar sommige initiatieven van gemeenten en instellingen kunnen deze zomereenzaamheid juist versterken.

Veel sympathieke initiatieven tegen eenzaamheid trekken deelnemers voor zomeractiviteiten met een lunch of een high tea. Mensen die weinig te besteden hebben, komen daar vaker af op. Omdat zij ook meer kans lopen om te vereenzamen, is dat dat niet erg. Als de activiteit is afgelopen is, heeft de deelnemer misschien lekker gegeten, gezellig gekletst en op zijn best zelfs wat herkenning ervaren bij een van zijn tafelgenoten. Tot duurzaam contact leidt dit soort activiteiten echter zelden. Stopt het aanbod, dan stopt het contact. De impact is daardoor zeer beperkt.

Wat dit in de praktijk betekent, zien we terug in het voorbeeld van een keurig verzorgde dame van middelbare leeftijd. Zij bezocht verschillende activiteiten voor eenzamen, al dan niet met haar zwaar gehandicapte zoon. Elke keer bleef ze tot het einde en haalde ze uit haar tas enkele gehavende plastic wegwerpbakjes van de Chinees. Steevast kwam dan de vraag of ze ook wat eten mocht meenemen voor haar andere kinderen. Hoewel ze keer op keer kon rekenen op misprijzende blikken van andere aanwezigen vulde ze steeds haar bakjes, ogenschijnlijk onaangedaan. Ze maskeerde haar diepe gevoelens van onmacht en eenzaamheid en keek amper iemand aan. Regelmatig verliet ze een activiteiten mét goed gevulde bakjes, maar wel met een leeg hart.

Mensen echt met elkaar verbinden is een uitdaging, ook al staat het woord ‘verbinding’ in elke subsidieaanvraag van welzijn- en vrijwilligersorganisaties. Verbinden vergt expertise, omdat eenzame mensen veel drempels ervaren om zich open te stellen voor iemand anders. Als er wel contact ontstaat, dan komen deze prille vriendschappen onder druk te staan. Eenzamen ervaren sneller gevoelens van afwijzing, onder meer door een laag zelfbeeld, gebrekkige communicatieve vaardigheden en/of een cultuurbarrière. Ook copingsmechanismen, ggz-problematiek of gevoelens van uitsluiting door eerdere ervaringen zoals pesten en racisme bemoeilijken het ontstaan van duurzaam contact. Iemand die het lastig vindt om contact te maken en anderen te vertrouwen, wordt niet snel uit zijn eenzaamheid gehaald door een zomers etentje

Daarom hierbij vier tips die het verschil maken. Eerste tip: zorg dat mensen echt in contact komen en een stukje van zichzelf laten zien aan elkaar. Tijdens een spel of oefening onder leiding van een professional of een goedgetrainde vrijwilliger blijkt vaak een kwetsbaar verhaal te zitten achter gedrag als het ‘scoren’ van eten of misprijzende blikken. Wanneer deze kwetsbaarheden veilig gedeeld kunnen worden, kunnen de deelnemers een eerste brug van wederzijds begrip en respect slaan.

Tip twee: match zorgvuldig tijdens de activiteit. Gezellig kletsen tijdens een uitje lost het gevoel van eenzaamheid even op, maar dat gevoel komt net zo hard weer terug als de eenzame weer thuiskomt en er niets is veranderd. Sterker nog: het gevoel van eenzaamheid neemt zelfs toe door het contrast met de gezelligheid van daarvoor. Zorg dus dat er follow up komt, dat mensen kunnen uitzien naar een-op-een afspraak met deelnemers waarmee het klikt. Of met andere buurtgenoten die écht bij ze passen.

Tip 3: bied ondersteuning als het contact niet vanzelf tot stand komt door eerdergenoemde oorzaken. Volg de vriendschap en stimuleer die op een realistische manier: laat mensen samen fietsen tijdens de zomer en elkaar beter leren kennen in het najaar. Met de juiste ondersteuning durven ze het uiteindelijk misschien zelfs aan om samen de kerstdagen door te brengen.

En tenslotte: kijk nog eens goed naar al die organisaties die ‘eten’ hebben genoemd in hun aanvraag voor zomeractiviteiten zetten? Waarom zou je de krachten niet bundelen? Laat één organisatie de activiteit organiseren, in nauwe samenwerking met organisaties die hun eigen expertise toevoegen. Dat levert een besparing op die gebruikt kan worden voor de kwaliteit van de ondersteuning bij het ondersteunen en volgen van duurzaam contact.

Janet Turkstra, oprichter van Vraagelkaar