Yes we can: jonge ambtenaren

Sinds mijn boek uit is heb ik meer dan honderd reacties gekregen, voor het merendeel van idealisten die zelf werken in de publieke sector. Een paar citaten: 'Eindelijk eens iemand die gewoon vertelt wat er gebeurt in Den Haag. Helaas bevestigt je verhaal mijn beeld en mijn kleinschaligere ervaring in mijn eigen organisatie.' 'Zo herkenbaar!'. 'Ik kom iedere dag weer thuis met verhalen van: wat ik nu weer heb meegemaakt?'

Ik moest aan al die reacties denken toen ik een onderzoek van het ministerie van BZK (juni 2008) vond met de titel 'Jong en gewild'. Het is een goed leesbaar onderzoek naar de aantrekkingskracht van de overheid op jongeren. Want de publieke sector vergrijst en heeft moeite mensen onder de dertig aan te trekken. De 'jongeren' die wel bij de overheid willen werken doen dat met een 'Yes we can!'-gevoel: 'Zesenzeventig procent van de jongeren bij de overheid vindt het kunnen doen van maatschappelijk nuttig werk een belangrijk aspect bij de keuze van een werkgever'. Dat is veelbelovend, denk je dan. Maar helaas, na hun eerste baan besluit ongeveer de helft om hun heil elders te zoeken. Bij het openbaar bestuur is dat percentage nog hoger: bijna 70 procent vertrekt vrijwillig. Het staat er echt: 70 procent! Het gevolg: het percentage jongeren bij de overheid daalt gestaag.

Dat zijn alarmerende statistieken. De regel bij Ajax is simpel: als de jeugdopleiding nu de beste van Nederland is wordt de club over tien jaar kampioen. Voor de publieke sector geldt dat ook: zonder voldoende jong talent kunnen we een goed functionerende overheid over tien jaar op onze buik schrijven. Wat te doen?

De vraag is: hoe zou het komen dat zoveel twintigers het zo snel voor gezien houden? Als belangrijkste reden voor hun vertrek (genoemd door 59 procent van de afvalligen) noemen jongeren de inhoud van het werk. 'He?', hoor ik u denken. Driekwart was toch juist gemotiveerd vanwege de inhoud? Dat is dus vies tegengevallen. De tweede reden voor vertrek (58 procent) is de (beperkte) loopbaanmogelijkheden. Ja, geen wonder, die vergrijsde prop zit voorlopig nog stevig in het zadel. De wijze van sturing van de organisatie noemt 54 procent, en 53 procent is niet te spreken over de manier van leiding geven. De helft van de jongeren die het voor gezien houden noemt het gebrek aan zelfstandigheid als reden.

Als ik mezelf toesta wat te hineininterpretieren: Geen zelfstandigheid door controlerend management, demotiverende sturing en geen kans om te groeien. Geen wonder dat de inhoud tegenviel. Je bent nog geen dertig en je wilt graag werken aan een betere wereld. Je denkt: ik ga dat doen binnen de overheid. Na een tijdje weet je wel beter: 'No we can't'. Het is hier een verstikkende boel. Wegwezen!

Gelijk hebben ze. 'Hoe is het mogelijk dat de overheid nog functioneert met zulke aardige mensen en samen zo weinig slagkracht', schreef één van de lezers aan me. Ik vraag het me ook regelmatig af. Het wachten is op de voorspelbare marketingcampagne om twintigers te interesseren voor werk binnen de publieke sector. Maar pas als we er in slagen om echt ruimte te maken voor vernieuwing in de publieke sector zullen die jonge mensen bereid om hun idealen blijvend via de overheid te verwezenlijken.

Frans Nauta