Zachte landing haalbaar, mits…

De uitkomsten van onze beoordeling van de transitiearrangementen heb ik namens de Transitiecommissie Jeugd (TSJ) dinsdag 12 november in Jeugdpoort gepresenteerd. De belangstelling vanuit de sectoren en vanuit de pers was groot. Dat is overigens terecht: de impact van de transitie is enorm. De transitie jeugdhulp is één van de grootste transities in onze recente bestuurlijke geschiedenis en heeft betrekking op de meest kwetsbare kinderen en de meest kwetsbare gezinnen. De beschikbare invoeringstermijn is zeer beperkt en de financiële en institutionele belangen zijn groot. De transitie is ook ingewikkeld doordat er meerdere stelsels mee zijn gemoeid: de verzekerde zorg, de Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz) en de provinciale jeugdzorg die nu allemaal een stukje van de jeugdhulp voor hun rekening nemen.

Nu zijn alle inspanningen er op gericht dat we op 1 januari 2015 een nieuw wettelijk regime voor alle jeugdhulp hebben in Nederland. Toen wij als transitiecommissie vorig jaar onze werkzaamheden startten, werd al snel duidelijk dat deze enorm ingrijpende en snelle overdracht naar gemeenten niet vergezeld werd door een uitgewerkte visie en een uitgebalanceerde sturing. In dat licht is een ‘zachte landing’ cruciaal. Dit is de kern van ons rapport over de transitiearrangementen: een zachte landing is haalbaar, mits aan een aantal voorwaarden is voldaan.

Als TSJ zien we dat met de arrangementen veel is bereikt. Ten eerste het besef dat een ‘zachte landing’ niet alleen wenselijk is, maar ook noodzakelijk om geen kinderen tussen wal en schip te laten verdwijnen.  Daarnaast is de samenwerking tussen gemeenten, aanbieders, Bureaus Jeugdzorg en huidige financiers geïntensiveerd. Het goede gesprek wordt gevoerd en er is meer vertrouwen ontstaan. Dit is cruciaal in zo’n belangrijk veranderproces. De winst is ook dat duidelijk is geworden wat nog steeds onduidelijk is.

Steeds scherper is in beeld gekomen waar belangrijke knelpunten zitten. Ik noem de budgetten, de regie op de veranderopgaven van de Bureaus Jeugdzorg, de continuïteit van zorg bij bovenregionale aanbieders en de frictiekostenproblematiek. Onze conclusie op basis van de arrangementen is dat een zachte landing mogelijk is, míts vorenstaande knelpunten worden opgelost. De brief aan de Tweede Kamer van de staatssecretarissen Van Rijn en Teeven laat zien dat daar het besef is doorgedrongen dat dit serieuze knelpunten zijn die moeten worden opgelost. Vanuit de TSJ is er dan ook waardering voor deze reactie.

De aandacht in de pers ging de afgelopen week vooral uit naar wat het rijk nog allemaal moet doen. In onze rapportage en bij de presentatie in Jeugdpoort heb ik nog een belangrijke ‘mits’ genoemd. En die ‘mits’ is geadresseerd aan de gemeenten en regio’s. In de gesprekken met de regio’s en uit de arrangementen constateerden wij dat veel gemeenten nog forse stappen moeten zetten met de operationalisering en concretisering van hun beleidsintenties. Een belangrijke ‘mits’ die gemeenten en regio’s de komende periode moeten oppakken. Er zijn weinig regio’s die er blijk van gaven over concrete implementatieplannen te beschikken. En dat gaat dan veel verder dan de grove planning waarin vermeld staat dat het ‘inkoopproces’ start in het tweede kwartaal of dat vanaf de zomer de wijkteams worden ‘ingericht’. De komende periode moeten de gemeenten de slag maken naar een heldere implementatie. Dit is een grote, maar haalbare opgave.

Tot op heden ben ik in mijn columns behoorlijk scherp geweest als het gaat om de vraag wat het rijk en gemeenten nog moeten doen om de transitie goed te laten verlopen. Ik zie nu dat er stappen worden gezet in de goede richting. De ‘zachte landing’ van de jeugdhulp bij de gemeenten lijkt een haalbare zaak. Ik reken erop dat VWS, Justitie, de gemeenten en de zorgaanbieders dit ook echt zullen waarmaken. De komende zes weken moet dat zichtbaar worden.

Leonard Geluk

Meer columns van Leonard Geluk vindt u hier