Ongemakkelijke waarheid jeugdzorg onder ogen zien, 4: licht verstandelijk beperkte ouders

Veel ouders met een licht verstandelijke beperking blijken redelijk tot goed in staat om zelfstandig of met hulp vanuit hun sociale netwerk, voor hun kinderen te zorgen. 

Er zijn echter ook ouders die vanwege hun licht verstandelijke beperking niet in staat zijn tot het bieden van voldoende liefde en/of structuur voor hun kinderen. Er is dan niet zozeer sprake van “niet willen”, maar van “niet kunnen” (ook al vinden de ouders dat zelf meestal niet). Omdat de kinderen vanwege een hoge erfelijkheidsfactor vaak ook zelf licht verstandelijk beperkt zijn is sprake van een zeer complexe problematiek die ook chronisch is. Van “LVB problematiek” kun je immers niet genezen.

Het opgroeien in een gezin met “niet kunnende” LVB ouders betekent een ernstige bedreiging van de ontwikkeling van de kinderen in kwestie. Omdat veel LVB ouders wel in staat zijn om een veilig opvoedklimaat voor kun kinderen te scheppen is het standaard uithuisplaatsen met een omgangsregeling (scheiden opvoedtaak en ouderrol) zoals door mij bepleit voor kinderen van verslaafde ouders, in dit geval geen optie. Maar op het moment dat blijkt dat sprake is van “niet kunnen” is ingrijpen in het belang van het kind onvermijdelijk.

Dat hoeft in dit geval niet direct een uithuisplaatsing te betekenen. Ten eerste kan gedacht worden aan het, in vrijwillig of gedwongen kader via een Eigen Kracht Conferentie mobiliseren van een vangnet in het netwerk van het gezin in kwestie. Als dat niet voldoende blijkt kan worden opgeschaald naar een vorm van langdurige stut en steun. Een optie die al bestaat in de vorm van een paar uur in de week ambulante begeleiding eventueel in combinatie met cameratoezicht, maar vanwege de hoge kosten (vanwege de lange duur van de begeleiding) nog veel te weinig wordt toegepast. Dat is “penny wise pound foolish” want de maatschappelijke kosten van niet toepassen zijn vele malen hoger.

Ik pleit in dit verband zelfs voor de gevallen waarin ook licht ambulante langdurige stut en steun niet voldoende is voor nieuwe vormen van intensieve ambulante begeleiding in de vorm van “waakvlamhulp” (afwisselend intensief of op de achtergrond op afroep) of zelfs co-ouderschap. In die gevallen is een professionele ambulant begeleider elke dag een aantal uren in het gezin aanwezig. De kosten zijn weliswaar zeer hoog (circa 50.000 euro per jaar gedurende 18 jaar), maar nog steeds lager dan de kosten van uithuisplaatsing. En de kinderen kunnen bij hun ouders blijven wonen en hun wordt het trauma van een uithuisplaatsing met vaak een reeks van verschillende opvangplekken bespaard.

Maar ook ten aanzien van LVB ouders is sprake van een ongemakkelijke waarheid. Er zullen situaties overblijven waarin uithuisplaatsing de enige optie is. Wanneer dit geconstateerd wordt kan maar beter snel tot plaatsing in een pleeggezin worden overgegaan met indien mogelijk een omgangsregeling met de biologische ouders. Mij staan de schrijnende TV beelden van diverse documentaires over LVB gezinnen nog scherp op het netvlies. Ook hier geldt dat wanneer ouders hebben bewezen niet voor hun eerste kind te kunnen zorgen, de kans vrijwel 100% is dat ze ook niet voor hun volgende kind kunnen zorgen. Ze dan bij elke baby weer een nieuwe kans geven moet mijns inziens worden gezien als vanuit de overheid gedoogde kindermishandeling en eigenlijk ook oudermishandeling, omdat het vrijwel altijd uiteindelijk alsnog weer uitdraait op een voor alle betrokkenen traumatische uithuisplaatsing.

Er speelt in dit verband nog een ander groot dilemma. Sta je als overheid toe dat LVB ouders maar blijven doorgaan met het krijgen van kinderen? Er bestaat niet zoiets als de “rechten van het nog te verwekken kind”, maar wat doen we kinderen aan als we ze laten verwekken door ouders die aantoonbaar niet in staat zijn om hun kinderen veilig te laten opgroeien? In dit verband moet mijns inziens serieus gedacht worden aan verplichte sterilisatie, of een verplichte prikpil, simpelweg omdat uit ervaring blijkt dat sommige “niet kunnende” LVB moeders regelmatig vergeten om de gewone pil te slikken en toch steeds weer zwanger worden. Ik ben mij volledig bewust van de ingrijpendheid van dit voorstel, temeer omdat het een maatregel is gericht op mensen die er niets aan kunnen doen dat ze licht verstandelijk gehandicapt zijn.

En gelukkig kunnen veel LVB moeders vrijwillig worden overtuigd van het nut van de prikpil. Toch wordt het tijd dat de discussie hierover uit de taboe sfeer wordt gehaald, omdat geen kind er belang bij heeft om geboren te worden met als enig perspectief op veilig opgroeien een directe uithuisplaatsing. En om te voorkomen dat de jeugdzorgkosten zo hoog worden dat de kinderen die wel geboren worden niet de kostbare langdurige stut en steun krijgen die ze verdienen.

Ik kijk uit naar uw reacties.