Over wachtlijsten, weg definiëren en vicieuze cirkels
Wachtlijsten in de jeugdzorg is geen populair onderwerp. Wachtlijsten staan symbool voor een jeugdzorgsysteem dat niet goed functioneert en velen willen daar liever niet elke dag mee geconfronteerd worden.
Het lijkt er zelfs op dat Nederland een beetje wachtlijstmoe is. Vandaar dat veel energie wordt gestoken in het politiek weg definiëren van het probleem. Als het gaat om de wachtlijsten bij de instellingen voor Jeugd- en Opvoedhulp wordt daarom gewerkt met begrippen als “bruto wachtlijst” (alle kinderen die langer dan 9 weken op de zorg die ze nodig hebben) en “netto wachtlijst” (kinderen die weliswaar langer dan 9 weken wachten, maar wel één of andere vorm van overbruggingshulp krijgen). De nieuwste loot aan te boom van verhullend taalgebruik is het criterium “aantal kinderen dat onverantwoord langer dan negen weken op de wachtlijst staat”. Met onverantwoord wordt dan gedoeld op een situatie waarin sprake is van een acute noodsituatie.
Het zal niet verbazen dat wanneer wordt uitgegaan van dit laatste criterium de wachtlijsten voor de Jeugd en Opvoedhulp zo’n beetje nul zijn, want crisissituaties krijgen altijd voorrang. Ondertussen blijven vele honderden kinderen op netto en bruto wachtlijsten wachten op de hulp die ze wel degelijk nodig hebben en neemt de kans op escalatie van problematiek voor die kinderen toe. Eerlijk is eerlijk, in heel Nederland zijn ook de bruto en netto wachtlijsten fors teruggedrongen, vooral daar waar Provincies fors financieel bijsprongen. In de Stadsregio Amsterdam die niet over eigen middelen beschikt om bij te financieren staan nog steeds ruim 400 kinderen op de bruto wachtlijst en dat gaat veelal om schrijnende gevallen. Nu provincies steeds minder gaan bij financieren anticiperende op de overheveling van de jeugdzorg naar de gemeenten ligt het in de lijn der verwachting dat ook elders in Nederland de wachtlijsten weer gaan oplopen.
En daar zal het niet bij blijven. Door de tekortschietende financiering van de jeugdbescherming en jeugdreclassering zullen bij handhaving van de afgesproken caseload ook de wachtlijsten bij de Bureaus Jeugdzorg weer gaan ontstaan. In de Stadsregio Amsterdam verwacht ik nieuwe wachtlijsten binnen enkele maanden. In situaties waarin kinderen bedreigd worden in hun veilige ontwikkeling zullen vele kinderen moeten wachten op de toekenning van een jeugdbeschermer of jeugdreclasseerder. Dit zal ongetwijfeld leiden tot de herintroductie door de politiek van het kafkaëske fenomeen van het “wachtlijstbeheer”. Kinderen die op de wachtlijst komen worden wel “in beeld” gehouden, zodat op het moment dat een crisis dreigt alsnog snel toe inschakeling van een jeugdbeschermer kan worden overgegaan. Opnieuw wordt de illusie gewekt dat het allemaal wel meevalt.
Onder deze sluier van verhullend jargon doen vicieuze cirkels ondertussen hun vernietigende werk. Wachtlijstbeheerders moeten worden betaald uit het budget voor vrijwillige jeugdzorg waar door de Bureaus Jeugdzorg al met een veel hogere caseload wordt gewerkt dan in de jeugdbescherming en de jeugdreclassering, terwijl de veiligheidsproblematiek voor die gezinnen net zo urgent is. Daardoor zal veel problematiek die anders in het vrijwillige kader had kunnen worden opgelost onnodig escaleren met als gevolg meer ondertoezichtstellingen. Dat zal leiden tot hogere wachtlijsten in de jeugdbescherming en jeugdreclassering, meer wachtlijstbeheer, meer overbelasting van de vrijwillige jeugdhulpverlening, etcetera. De wachtlijsten bij de Bureaus Jeugdzorg leiden tot onnodige verergering van de problematiek met als gevolg een groter beroep op dure jeugdzorg en stijgende wachtlijsten bij de instellingen voor Jeugd- en Opvoedhulp. De wachtlijsten daar leiden eveneens tot onnodige verergering van de problematiek met als gevolg meer en langer durende ondertoezichtstellingen en uithuisplaatsingen die weer leiden tot hogere wachtlijsten bij de Bureaus Jeugdzorg enzovoort enzovoort.
Tegen de tijd dat de zeer toe te juichen stelselherziening van de jeugdzorg, die mede gericht is op het bestrijden van genoemde vicieuze cirkels, vanaf 2014 wordt ingevoerd is de jeugdzorgproblematiek al zo uit de hand gelopen dat het de vraag is of deze historische kans op een duurzame jeugdzorg nog wel van de grond kan komen.
Ik blijf me verbazen dat in een beschaafd land als Nederland wordt weggekeken van deze problematiek die tot schrijnende situaties leidt voor de meest kwetsbare burgers van ons land. Mentaal bereid ik me alvast maar weer voor op de dooddoener dat de wachtlijsten de schuld zijn van de falende jeugdzorginstellingen zelf. Ook een manier om het probleem weg te definiëren.
Een eventueel onafhankelijk onderzoek om mijn beweringen te toetsen zie ik met vertrouwen tegemoet al zijn de kinderen die nu op de wachtlijst staan of daar binnenkort op komen te staan daar niet echt mee geholpen.
Erik Gerritsen
De klachten nagenoeg hetzelfde blijven.
Zorgcoordinator naast huisarts is hoognodig. Die prestaties monitoort en bijstuurt, of gele en rode kaarten uitdeelt bij wanprestatie. Moet je zien hoe hardlopend de zaken ten goede dan gaan veranderen!.
De client en mantelzorger (plus veldwerkers) zijn dan niet overgeleverd meer aan slagers die eigen vlees keuren en vakbonden die ze steunen, ten koste van kwetsbaren en gezinnen waarbij het water al boven de lippen is gestegen. Wat een kou komt van de teksten van de heren af.
Clienten en mantelzorgers hebben met een zorgcoordinator naast de huisarts, een onafhankelijke steun naast zich, met invloed, dichtbij huis en die de huishoudens in de regel al langere tijd kennen.
Naast de problemen rond immigratie en integratie was een ander speerpunt van Fortuyn de publieke sector vraaggericht te maken, i.p.v. aanbodgericht en de bureaucratie aanpakken. Fortuyn was een voorloper die heel vroeg de tijdgeest aanvoelde (zie laatste geplaatste column met die titel) maar weggezet werd als populist met WOII asociaties, omdat hij de burger centraal stelde via Fortuynisme (= Pragmatisme, Integriteit en Menselijke maat, in dienst van algemeen belang).
Het is trouwens wel typerend te noemen. In die sector gaat zoveel kapitaal om. Als men niet in staat is om de digitale voordeur op orde te houden, wat mag je dan verwachten van wat achter de deur allemaal gebeurt. Wat ik tot nu toe dichtbij van BJZ ervaren heb valt dat erg tegen!