Rechtbank geeft gokker met bijstandsuitkering gelijk

Een vrouw met een bijstandsuitkering die online gokt krijgt gelijk van de rechter. De gemeente Groningen heeft ten onrechte alleen gekeken naar de opbrengsten van het gokken. Het negeren van de inleg leidt tot een verkeerde berekening van het vrij besteedbaar inkomen, aldus de rechtbank Noord-Nederland. Omdat de inwoner beschikt over een ‘sluitende administratie’, kan exact worden berekend of ze meer of juist minder dan haar inleg heeft ontvangen.

Een alleenstaande moeder uit Groningen ontvangt sinds 2013 een bijstandsuitkering. Omdat er vermoedens waren dat de inwoner samenwoonde en haar kinderen dure spullen hadden, zoals merkkleding en smartphones, startte het college van B en W in 2022 een onderzoek. Daarvoor moest de vrouw kopieën van haar bankafschriften naar de gemeente sturen. Daaruit blijkt dat de moeder beschikt over twee accounts waarmee zij online gokt.

Verwijtbare gedraging

Het college meent dat de vrouw hiermee geld heeft verdiend. Daarom heeft de gemeente de bijstand voor meerdere maanden teruggevorderd. In totaal gaat het om een bedrag van 5.333,92 euro (bruto). Wegens het schenden van de inlichtingenverplichting legde het college daarbovenop nog een boete van 729,96 euro. Dit omdat er sprake is van ‘een verwijtbare gedraging’, stelt de gemeente Groningen.

Niks overgehouden

De vrouw is het hier niet mee eens en stapte naar de rechter. Zij betoogt dat de gemeente ten onrechte alleen rekening heeft gehouden met de inkomsten van het gokken. De moeder stelt dat zij niks heeft overgehouden aan het gokken, en dat het college ook rekening had moeten houden met de inleg.

Verkeerde berekening

De rechtbank Noord-Nederland geeft de inwoonster gelijk: de gemeente heeft onterecht uitsluitend rekening gehouden met de opbrengsten van het gokken. Volgens de rechtbank leidt het negeren van de inleg tot een verkeerde berekening van het vrij besteedbaar inkomen. Omdat de alleenstaande online gokt en dus beschikt over een ‘sluitende administratie’, kan exact worden berekend of de vrouw meer of juist minder dan haar inleg heeft ontvangen. Dit in tegenstelling tot gokken in een casino, waar ‘geen verifieerbare administratie of boekhouding’ van de gewonnen en verloren bedragen wordt bijgehouden.

Niet hoger dan de inleg

Op dit laatste onderdeel volgt de rechtbank Noord-Nederland de lijn van de rechtbank Rotterdam, die in april vorig jaar werd bevestigd door de Centrale Raad van Beroep (CRvB). Volgens deze regel kan het recht op bijstand worden vastgesteld door aan te nemen dat gokinkomsten gelijk zijn aan de bedragen die voor gokken zijn gebruikt (of in het casino zijn gepind). Beide rechters krijgen hierin bijval van de Kansspelautoriteit: de met gokken ontvangen bedragen liggen gemiddeld genomen niet hoger dan de inleg.

Vaste rechtspraak

Toch is deze uitspraak van de rechtbank Noord-Nederland hoogst opmerkelijk, vindt Lance op den Camp. Hij is jurist en eindredacteur Participatiewet bij Wolters Kluwer Schulinck. ‘De rechtbank Noord-Nederland gaat bewust in tegen vaste rechtspraak van de CRvB’, zegt hij. Of iemand per saldo meer heeft verloren dan gewonnen maakt volgens de CRvB namelijk niet uit. Gokinzetten zijn onkosten die gemaakt zijn om het inkomen – de gokopbrengsten – te kunnen verwerven. Gemeenten mogen deze inkomsten in mindering brengen, aldus de hoogste bestuursrechter in socialezekerheidszaken.

Maatschappelijk discours

Dat de rechter in Noord-Nederland ervoor kiest om hiervan af te wijken, komt door ‘een veranderd maatschappelijk discours over de verhouding tussen overheid en burgers’. ‘Anders dan in het verleden wordt thans van de overheid verwacht om bij het voorkomen van fraude en misbruik van toelagen of uitkeringen nadrukkelijk rekening te houden met de positie van de betrokken burger en minder rigide te zijn in de maatregelen die zien op herziening, terugvordering en boeteoplegging. De rechtbank beziet de beroepen van eiseres tegen de achtergrond van deze ontwikkelingen’, is te lezen in de uitspraak.

Hoewel Op den Camp het oordeel van de rechter sympathiek vindt, verwacht hij niet dat het juridisch standhoudt bij de CRvB. ‘De Participatiewet bepaalt dat gemeenten alleen moeten kijken naar de extra inkomsten die iemand met een bijstandsuitkering ontvangt. Of de burger daarvoor kosten heeft moeten maken is voor de wet niet relevant’, verduidelijkt de jurist