VNG wil sneller ‘schuldenalarm’ maar geen leveringsplicht

De VNG wil geen gemeentelijke leveringsplicht om te reageren op signalen die wijzen op schulden van een inwoner, blijkt uit de reactie op het wijzigingsvoorstel voor de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) van staatssecretaris Tamara van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, VVD). Daarnaast vindt de VNG dat zo’n waarschuwingssignaal onder het huidige ontwerp pas te laat wordt gegeven.

Nieuwe Wgs

Binnen de nieuwe Wgs die Van Ark voor ogen heeft, krijgen veelvoorkomende ‘vindplaatsen’ van schulden – woningverhuurders, zorgverzekeraars, nutsbedrijven – meer mogelijkheden om gemeenten op de hoogte te stellen van betalingsachterstanden. Op het moment dat een gemeente vanuit twee bronnen een melding krijgt, moet zij contact opnemen met de inwoner in kwestie. In een bestuurlijke reactie op het wijzigingsvoorstel benadrukt de VNG dat ook de structurele oorzaken achter schulden moeten worden aangepakt door herziening van het toeslagenstelsel, de rijksincasso en meer maatregelen ten behoeve van werkende armen. De VNG is positief over het voorstel van staatssecretaris Van Ark maar formuleert ook zeven aandachtspunten.

Onwerkbaar

Zo dreigt de last voor gemeenten volgens de VNG onwerkbaar te worden als zij verplicht zijn bij elk noodsignaal contact op te nemen met een burger. In plaats daarvan moet er – middels een ‘kan-bepaling’ - ruimte blijven voor lokale verscheidenheid zodat gemeenten zelf kunnen bepalen welke signalen zij het best kunnen oppakken, en hoe zij die signalen het best met overige beschikbare informatie kunnen verrijken om de meest hulpbehoevende schuldenaren sneller te vinden. Daarnaast wordt met een leveringsplicht te veel verantwoordelijkheid bij gemeenten gelegd, terwijl ook het rijk en ketenpartners volgens de VNG een belangrijke verantwoordelijkheid hebben. De VNG wil niet dat de huidige samenwerkingsverbanden door de nieuwe wetgeving worden belemmerd.  

Uitvoeringskosten onduidelijk

Ook pleit de VNG voor meer duidelijkheid over de kosten die de wetswijziging in huidige vorm zou meebrengen. De toelichting bij het wijzigingsvoorstel gaat nu nog niet in op de uitvoeringskosten die het verplicht opvolgen van signalen en het aanbieden van dienstverlening met zich meebrengen. Daarbij moet ook rekening gehouden worden met de kosten voor andere gemeentelijke afdelingen die in actie kunnen komen na de intake van een schuldenaar. De VNG wil daarom dat er een ‘uitvoeringstoets op organisatorisch en financieel gebied’ wordt uitgevoerd.

Stap terug

Een ander belangrijk kritiekpunt van VNG-zijde betreft de beleidsvrijheid om gebruik te maken van signalen uit andere hoeken. Daarbij worden onder meer uitvoeringsorganisaties van de rijksoverheid, private verhuurders, hypotheekverstrekkers, deurwaarders en telecombedrijven genoemd. ‘Gemeenten vinden het belangrijk om meer dan de vier in het wetsvoorstel vermelde typen vroegsignalen te kunnen gebruiken in hun aanpak’, aldus de VNG. ‘Dat is al de huidige praktijk in diverse gemeenten. Het hanteren van slechts vier typen zou een stap terug zijn.’

Termijn van één maand voor alle typen vroegsignalen

Ook wijst de VNG erop dat de signaaltermijnen te lang zijn. Zorgverzekeraars moeten een gemeente na 4 maanden op de hoogte stellen van een betalingsachterstand. Voor water- en elektriciteitsbedrijven geldt een termijn van 3 maanden en voor woningverhuurders een termijn van 2 maanden. ‘Het valt ons op dat de bij het wetsvoorstel vermelde termijnen met betrekking tot betalingsachterstanden lijken te zijn afgeleid van leidraden en rapportages, waarbij de termijnstelling is gebaseerd op enkelvoudige signalen’, redeneert de VNG. ‘De wetswijziging stuurt juist aan op matching op basis van meer dan één signaal.’ Daarom moeten volgens de VNG kortere termijnen gelden. ‘Dit omdat een gemeente bij matching altijd op basis van minimaal 2 signalen gaat lopen en er dus sprake kan zijn van een hogere urgentie.’ De VNG pleit daarom voor één maand als termijn voor alle typen vroegsignalen.

Vrijheid uitvoering

De VNG wil ook dat gemeenten maatwerk kunnen blijven leveren en bijvoorbeeld niet met handen en voeten aan doorlooptijden worden gebonden. Volgens de VNG is in het huidige wetsvoorstel niet duidelijk wat er met die vrijheid in de uitvoering gebeurt. Ook resteert de vraag of gemeenten bevoegd zijn om vroegsignaleringsinformatie te delen met andere partijen waaronder landelijke uitvoeringsorganisaties en andere gemeentelijke afdelingen als werk en inkomen en wijkteams. Naast de bovengenoemde zaken, wijst het VNG-bestuur staatssecretaris Van Ark er ook op dat er ‘gedegen keuzes’ moeten worden gemaakt voor de ict-systemen. De landelijke informatievoorziening moet goed aansluiten op gemeentelijke systemen. De regering moet er volgens de VNG ook voor waken dat er samenhang blijft tussen de nieuwe Wgs en andere ontwikkelingen op het gebied van schuldenwetgeving zoals het adviesrecht bij schuldenbewind voor gemeenten, de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet, en de verbreding van het beslagregister.