Gemeentelijke exploitatie asielopvang onmogelijk

Het is voorlopig niet mogelijk om als gemeente zelf een opvanglocatie voor asielzoekers te exploiteren. Dat concludeert de VNG nu het kabinet na een half jaar eindelijk antwoord heeft gegeven op vragen van gemeenten. Uit een juridische analyse door het ministerie van Asiel en Migratie blijkt dat gemeenten die zelf exploiteren alle taken die het COA normaliter uitvoert op zich moeten nemen.

Brief in juli

Bij inwerkingtreding van de Spreidingswet is door het kabinet gezegd dat asiellocaties door gemeenten zelf kunnen worden geëxploiteerd. Normaliter doet het COA dat. In juli stuurde de VNG echter een brief aan minister Faber met de vraag nog een aantal juridische, praktische en financiële kaders te verduidelijken.

Onduidelijkheden

De VNG vindt de gemeentelijke exploitatie van asiellocaties een aantrekkelijke optie, maar gaf aan dat het nog onduidelijk is hoe de samenwerking met het COA in dat geval moet worden vormgegeven. Ook wilde de koepelorganisatie duidelijkheid over de manier waarop gemeenten gecompenseerd gaan worden. In september gaf een tiental gemeenten aan te overwegen om zelf asielopvang te organiseren.

Normbedrag nog steeds onbekend

Faber zegt in haar schriftelijke reactie, die vijf maanden op zich heeft laten wachten, dat over dat laatste al meermaals in gesprekken is aangegeven ‘dat de kosten van asielopvang redelijkerwijs worden vergoed’. Echter, ze moet ook erkennen dat niet alles al duidelijk is. Zo wordt er nog gewerkt aan een maximaal normbedrag voor asielopvang in het geval van volledige gemeentelijke exploitatie.

Juridische eindverantwoordelijkheid

De echte tekortkoming in het verhaal van de minister is volgens de VNG echter de uitkomst van de juridische analyse over de samenwerking tussen het COA en de gemeenten die zelf een asiellocatie willen gaan exploiteren. Daaruit blijkt namelijk dat óf het COA óf het college eindverantwoordelijk is voor de exploitatie. Gezamenlijke verantwoordelijkheid is juridisch niet mogelijk.

Conclusie: onmogelijk

Volgens de VNG betekent dit dat gemeentelijke exploitatie van de asielopvang in de praktijk onmogelijk is. Het zou namelijk betekenen dat gemeenten alle taken die het COA normaliter uitvoert op zich moeten nemen, inclusief de toegang tot medische zorg, contact met de ketenpartners en de uitvoering van inkomensregelingen. Dat kan niet, onder andere omdat er geen juridische basis is voor gegevensuitwisseling met ketenpartners of toezicht door de Inspectie Justitie en Veiligheid. Daarnaast is er gebrek aan toegang tot de informatiesystemen van de landelijke organisaties in de migratieketen.

'Gemiste kans'

De VNG heeft bij het ministerie aangegeven teleurgesteld te zijn over de late beantwoording en het feit dat gemeentelijke exploitatie vooralsnog niet mogelijk blijkt. ‘Dit vinden wij een gemiste kans, omdat het mogelijkheden kan bieden voor meer gemeentelijke regie op de opvang, voor kleinschaligheid en voor het stimuleren van participatie.’