Verklaring stijging kosten in de Wmo en Jeugdwet

In de afgelopen jaren zijn de kosten voor de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Jeugdwet aanzienlijk toegenomen bij gemeenten. Deze stijgende kosten vormen een groeiende zorg over de betaalbaarheid en continuïteit van zorg en ondersteuning die gemeenten aan hun inwoners bieden. Het identificeren van de oorzaken van deze kostenstijging is essentieel om gerichte maatregelen te treffen die de financiële houdbaarheid van de zorg waarborgen.

Met het oog op deze ontwikkelingen naderen we een cruciaal moment in 2026, dat vaak het “ravijnjaar” wordt genoemd. Dit is het jaar waarin het tijdelijk extra financiële vangnet van het Rijk voor gemeenten stopt, wat betekent dat de budgetten voor de Wmo en Jeugdwet verder onder druk zullen komen te staan. Zonder extra structurele middelen of ingrijpende hervormingen dreigen veel gemeenten in financiële problemen te komen, met grote gevolgen voor de toegankelijkheid en kwaliteit van zorg en ondersteuning.

Het verklaren van de kostenstijging, of in sommige gevallen een mogelijke kosten daling, is van belang om grip te krijgen op de financiële situatie. Dit is ook noodzakelijk om effectief te kunnen sturen. Met deze kennis kunnen doelgerichte beleidsmaatregelen gekozen worden, met als doel om de kosten te beperken en de zorg betaalbaar en toegankelijk te houden.

Als organisatie zien wij het als onze missie om gemeenten te helpen deze uitdagingen het hoofd te bieden door het vertalen van trends en ontwikkelingen naar bruikbare data. Dit doen we met behulp van ons Dashboard Wmo & Jeugdwet. Recent hebben we een nieuw rapport ontwikkeld wat gemeenten inzicht biedt in factoren die bijdragen aan de stijgende kosten, genaamd “Verklaring Kosten”. Dit rapport helpt beleidsmakers om niet alleen grip te krijgen op de huidige situatie, maar ook vooruit te kijken naar structurele hervormingen die nodig zijn om de continuïteit van zorg en ondersteuning te waarborgen.

Hoe werkt dit rapport?

Het rapport toont de verandering van kosten (verzilvering) en de toegewezen waarde voor een gekozen periode. Daarnaast wordt de verandering getoond in de verschillende eenheden waarop toegewezen kan worden (uur (inclusief minuten en etmalen), stuks en/of euro’s). De kosten verandering per eenheid wordt opgesplitst in drie componenten:

• Het aantal cliënten
• Het gemiddelde volume per cliënt
• Het gemiddelde tarief

Dankzij deze inzichten kunnen gemeenten gerichte vragen beantwoorden, zoals: Ligt de kostenstijging alleen aan de tariefsverhoging? Of: Vindt er een verschuiving plaats in de toegewezen zorg, waarbij duurdere of meer zorgproducten worden ingezet? Door deze informatie helder in kaart te brengen, kunnen beleidsmakers vervolgens gerichter de inhoud duiken en passende maatregelen treffen om de kosten te beheersen.

Ons dashboard biedt daarnaast krachtige filteropties waarmee gebruikers hun analyse kunnen specificeren. Gemeenten kunnen bijvoorbeeld filteren op productcategorie, productcode en/of zorgaanbieder. Deze uitgebreide filtermogelijkheden stellen gemeenten in staat om hun analyses verder te verfijnen en op maat gemaakte inzichten te verkrijgen. Hierdoor kunnen ze nog gerichter sturen op kostenbeheersing en effectievere beleidsmaatregelen nemen om de betaalbaarheid van zorg te waarborgen.