Advies SER laaggeletterdheid krijgt veel bijval

De Stichting Lezen & Schrijven, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en Divosa reageren instemmend op het advies van de Sociaal-Economische Raad aan het kabinet om fors extra middelen uit te trekken voor de aanpak van laaggeletterdheid. Het budget moeten volgens de SER worden verdubbeld.

Stappen in goede richting

De Stichting Lezen & Schrijven zegt bezorgd te zijn naar aanleiding van het SER-advies maar ook veel van de inzichten te herkennen. ‘Ik wil benadrukken dat er laatste jaren, bijvoorbeeld met het programma Taal voor het leven al veel stappen in de goede richting worden gezet. Tegelijkertijd onderstrepen wij met de SER dat de huidige inzet te weinig is om het tij te keren. De omvang van de problematiek is veel groter dan de urgentie die er nu aan wordt gegeven’, aldus directeur Geke van Velzen tegenover Binnenlands Bestuur.

Sociaal domein

Zij laat weten dat het integreren van de laaggeletterdheidsaanpak in het sociaal domein wat haar betreft de grootste uitdaging voor gemeenten is. ‘Ik zou het mooi vinden om screening op laaggeletterdheid terug te zien in de reguliere intakeprocedures bij sociale diensten, afdelingen schuldhulpverlening en in de wmo-zorg’, aldus Van Velzen. ‘Daarmee kunnen gemeenten de lokale opgave om laaggeletterden te bereiken doeltreffend vervullen. Om de aanpak duurzaam te integreren in het sociaal domein schort het bij kleine gemeenten echter vaak aan capaciteit. Bij grotere gemeenten zit de moeite hem eerder in het ontschotten van budgetten.’

Aanbod

De tweede grote uitdaging voor gemeenten is het realiseren van een toereikend aanbod. ‘Het tekort aan docenten NT1 [onderwijs voor mensen met Nederlands als eerste taal, red.] is een probleem dat vooral een landelijke oplossing behoeft, maar voor de inkoop van voldoende leerplekken met genoeg variatie staan gemeenten in arbeidsmarktregioverband aan de lat. We zien dat de arbeidsmarktregio’s dit steeds beter in de vingers krijgen.’ Om echt een passend aanbod te realiseren, zouden gemeenten geholpen zijn met inzicht in de doelgroepen die lokaal het sterkst vertegenwoordigd zijn in de laaggeletterdenpopulatie, zegt Van Velzen. ‘Daarvoor is onderzoek nodig.’ Daarnaast hamert de directeur van de Stichting Lezen & Schrijven op kennisuitwisseling. ‘Goede voorbeelden die ik nu al kan meegeven, komen bijvoorbeeld uit de gemeenten Helmond en Zwolle. Helmond heeft de screening structureel geborgd bij de intake voor uitkeringen. Ook heeft die gemeente een goed doelgroepenplan. Het meerjarenplan van de gemeente Zwolle is ook zeker het bestuderen waard.’

Expertisecentrum

De VNG zegt bij monde van een woordvoerder dat zij zich goed kan vinden in het advies van de Sociaal-Economische Raad (SER). De SER vindt dat het rijk de extra 84 miljoen euro die voor de komende vijf jaar beschikbaar is gesteld voor de aanpak van laaggeletterdheid, zou moeten verdubbelen en dat het rijk meer regie moet nemen. ‘Het belangrijkste is dat er extra geld bij moet komen voor de integrale en decentrale aanpak aanpak van laaggeletterdheid’, aldus de VNG-woordvoerder. ‘En dat met name voor de centrumgemeenten.’ De VNG laat weten dat zij in juni gesprekken met het rijk heeft over nieuwe beleidsinstrumenten en een landelijke expertisecentrum om tot een betere aanpak te komen. Een woordvoerder van Divosa kon nog niet inhoudelijk op het SER-advies reageren. Wel liet hij weten dat Divosa de ambities en het urgentiegevoel van de SER deelt. ‘Een structurele aanpak van laaggeletterdheid vereist dat alle relevante partijen de handen ineenslaan, voldoende middelen beschikbaar stellen en daadwerkelijk in actie komen.’

Versnippering tegengaan

De SER schrijft onder meer in haar advies dat het scholingsaanbod in gemeenten de laatste jaren door decentralisatie, marktwerking en verschuiving naar de non-formele sfeer, meer divers is geworden en versnipperd is geraakt. Tegelijkertijd is er ook op de infrastructuur bezuinigd en wordt de doelgroep met Nederlands als moedertaal minder goed bereikt. Sommige gemeenten hebben te weinig educatiebudget om aan de vraag te voldoen terwijl andere juist geld overhouden. De kwaliteitsborging lijkt in toename een punt van zorg te zijn voor gemeenten nu steeds meer scholingsaanbod in de informele sfeer door vrijwilligers wordt verzorgd. Inhoudelijk pleit de SER ervoor dat de prioriteit in de laaggeletterdheidsaanpak komende jaren komt te liggen op eenvoudiger, transparanter, toegankelijker maken van de infrastructuur van het scholingsaanbod om de versnippering tegen te gaan. Ook moet er worden geïnventariseerd of beschikbare budgetten momenteel optimaal worden ingezet om inefficiënte en onvolledige besteding te voorkomen.   

Afspraken binnen arbeidsmarktregio’s

In maart maakte minister Ingrid van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, D66) in een Kamerbrief bekend dat het rijk van 2020 tot en met 2024 jaarlijks een extra bedrag oplopend tot 7 miljoen euro uittrekt voor de centrumgemeenten van de arbeidsmarktregio’s. Binnen die regio’s moeten bestuurlijke afspraken worden gemaakt over het bereik en de doelgroepen die prioriteit krijgen.