Hoe pak je zelf de regie over de financiële onzekerheid in 2026?

Blog van Michel Bakelaar

De Hervormingsagenda Jeugd (hierna HAJ) is een agenda vol onzekerheden, maar met een langverwacht einddoel voor ogen: een duurzaam jeugdzorgstelsel. Daar moet behoorlijk wat voor gebeuren, niet alleen in de keten, maar ook financieel. Wat vooral opvalt: de financiële sprong in 'het ravijn’ in 2026! Hoe gaan wij als gemeenten toch in hemelsnaam dat jaar in?

Grote financiële consequenties

Als senior financieel adviseur bij Van Dam & Oosterbaan werk ik aan diverse onderdelen die directe raakvlakken hebben met de HAJ en zie ik de financiële consequenties van beleidskeuzes direct (en soms indirect) terug in de cijfers. Juist nu, na de ALV van de VNG waar de besluitvorming over de HAJ heeft plaatsgevonden , zien we dat de angst voor de financiële consequenties van ‘het ravijn’ groot is. Alle ingediende moties lieten zien dat veel gemeenten zich zorgen maken over het ‘gapende gat’ van 2026. Een terechte zorg, zou je denken, als je naar de boeken kijkt. Of kun je als gemeente meer doen dan je overgeven aan de rode cijfers? Kun je ook zelf de regie pakken?

Sorry, even een stapje terug over dit gat. Eén van de dingen die ik graag doe bij het analyseren van P&C-documentatie is toch altijd snel naar de financiële paragraaf doorbladeren om te zien welke impact een 'nieuwe’ richting gaat hebben. Dit is ook wel mijn beroepsdeformatie als financieel onderlegde professional, dat terwijl de inhoudelijke beleidskeuzes voor mij de start zijn van de financiële paragraaf. Zeker ook bij de HAJ. Hierin staan de maatregelen (commissie Sint, etc.) die 1 miljard zouden moeten besparen en de implementatielijnen hoe HAJ verder geïmplementeerd gaat worden. Hoe zijn deze lijnen nu te rijmen met de maatregelen die commissie Sint opgevoerd heeft?  En in navolging van die vraag: hoe kunnen de maatregelen en implementatie samengebracht worden om zo beide te monitoren en een iteratief verbeteringsproces te realiseren?

Reden voor paniek?

Als financial zie ik in de HAJ een onderhandelingsresultaat dat zorgt voor een bevriezing van ‘korting in de meicirculaire’. Die 'korting’ houdt op in 2026, waarmee dus nogal wat druk wordt uitgeoefend op gemeenten om de maatregelen uit de HAJ dan al gerealiseerd te hebben. Reden voor paniek? Niet per se. Het zorgt er bij mij juist voor dat ik graag bewustwording wil creëren bij gemeenten dat ze nu al aan de slag moeten om de maatregelen te implementeren en te monitoren. Want als je nu blijft wachten, kun je wel eens een hogere besteding hebben dan dat je nog ontvangt.

Deskundigencommissie

Is er dan geen mitigerende maatregel? Mitigeren? Ja, ook zo’n woord uit mijn beroep; je wilt graag risico’s beperken en de impact minimaliseren. Maatregelen die dat bewerkstellingen, noem je mitigerende maatregelen. En in de Hervormingsagenda Jeugd is zeker een mitigerende maatregel ingevoerd, te weten: de deskundigencommissie. De deskundigencommissie geeft aan het kabinet een zwaarwegend advies of de financiële middelen toereikend zijn. Dit doet zij door te toetsen of gemeenten de voorgestelde beheersmaatregelen voldoende uitgevoerd hebben, wat duidelijk terugkomt in de meicirculaire 2023. Deze deskundigencommissie krijgt nog een opdracht mee, zie ook de ingediende moties van de ALV van de VNG, maar duidelijk is dat zij gebruik gaan maken van CBS-data, gemeentedata en zorgaanbiedersdata.

Mijn oproep aan iedere gemeente en regio is: ga aan de slag om je CBS-data en gemeentelijke data nú op orde te krijgen. Monitor de opbrengst van de door jouw ingezette interventies met een businesscase. Zo krijg je inzicht voor jezelf en voor de bestendigheid van jouw gemeentelijke opgaven. De deskundigencommissie zal deze data dan ook gebruiken om hun advies te vormen. Alleen zo kunnen we ons optimaal inzetten om hen die dit her hardst nodig hebben de best mogelijke zorg te bieden. Daar geloof ik in!