Tweede Kamer schiet in eigen voet met motie Wmo

De betreffende motie is genoemd naar haar indienster, het SP-kamerlid Renske Leijten. Uitvoering geven aan de motie is niet zomaar een onschuldig financieel-technische exercitie, maar raakt het fundament van de Wmo. Het is dan ook meer dan terecht dat de VNG hier zwaar tegen ageert.

Laten we om te beginnen even een uitstapje maken naar het grotere geheel van de zorgwereld. De uitgaven in het kader van de Zorgverzekeringwet en de AWBZ zijn de afgelopen jaren geëxplodeerd. En er lijkt maar geen einde aan te komen. Hoe anders de Wmo, ook een onderdeel van het stelsel.

De uitgaven in dit kader zijn redelijk beheersbaar gebleven. Dit is mede te danken aan de beleidsvrijheid van gemeenten, het integrale karakter van de Wmo en de financiering via het Gemeentefonds. Dit noopt namelijk tot doelmatigheid en innovatie. En ja, dan kan het een keer gebeuren dat een gemeente een keuze maakt die niet de goedkeuring van “Den Haag” kan wegdragen.

De motie van de Tweede Kamer komt voort uit de wens dat elke euro wordt besteed aan het doel van de wet. Op zichzelf is dit natuurlijk zeer legitiem. Op de website van haar politiek partij beargumenteert mevrouw Leijten haar motie als volgt: “In het verleden hebben we te vaak gezien hoe kostbaar zorggeld besteed werd aan prestigeobjecten en lantarenpalen. Dat wordt nu in ieder geval voorkomen.” Nog afgezien van de vraag op welke feiten deze bewering is gestoeld, is het fijn om te weten hoe men dus denkt over de gemeenten. Als de Tweede Kamer het niet goed controleert smijten we het toch maar over de balk! Oftewel het klassieke lantaarnpalensyndroom waar Den Haag aan lijdt. Die vermaledijde gemeenten kopen met het Wmo-geld lantaarnpalen! (Mag ook rioolbuizen of zwembaden zijn. Vul maar in.)

Waartoe deze zucht naar controle en sturing kan leiden, laten de overige onderdelen van het zorgstelsel goed zien. Een voorbeeld: het geworstel met de bezuinigingen op de persoonsgebonden budgetten. Staatssecretaris Velthuijzen van Zanten is in een moeras terechtgekomen waarin ze alleen maar uit kan ontsnappen door nog dikkere handleidingen te schrijven voor de indicatiestelling. Dit geeft aan wat de toekomst voor gemeenten kan worden bij een specifieke uitkering. Een doemscenario vol handboeken met normen en richtlijnen over begeleiding voor epileptici, dementerende ouderen, jongeren met ADHD en ga zo maar door. Gemeenten worden een soort zorgkantoor en de rijksoverheid (i.c. het ministerie van VWS) en de gemeenten zullen in een permanent kat-en-muisspel verwikkeld raken. Maar eerlijk is eerlijk, geheel naar de wens van de Tweede Kamer: elke euro wordt gestuurd en verantwoord.

Door middel van een specifieke uitkering valt de Tweede Kamer eveneens terug op de oude reflex van recht op individuele zorg. Juist deze claimgerichte benadering is de reden voor de steeds hogere uitgaven en is bovendien funest voor de Wmo in het algemeen en de Begeleiding in het bijzonder. Dit is een vorm van dienstverlening die een integrale benadering vraagt en  moet worden ingebed in de lokale samenleving.

De Wmo is niet voor niets een participatiewet. Financiering via het Gemeentefonds is hiervoor het meest geëigend. Maar blijkbaar geeft dit de Tweede Kamer geen goed gevoel en vertrouwt zij meer op een specifieke uitkering. Deze wens tot meer sturing en controle, en het streven naar de opperste rechtvaardigheid, is een heilloze weg en leidt alleen maar tot steeds meer verfijning en nog meer bureaucratie. En uiteindelijk tot slechtere zorg voor kwetsbare burgers.

De politici die altijd roepen om minder regels en bureaucratie bereiken precies het omgekeerde. De Tweede Kamer creëert een illusie van macht en rechtszekerheid, maar schiet uiteindelijk in haar eigen voet.

Rik Bolhuis