31 oktober 2013

Donderdag 31 oktober 2013 is een belangrijke datum voor de transitie jeugdzorg. Dan moeten de regionale transitiearrangementen gereed zijn en zal blijken of gemeenten samen met jeugdzorginstellingen oplossingen hebben gevonden voor een zorgvuldige transitie die niet ten koste gaat van kwetsbare kinderen. 

Zoals zo’n beetje alles met betrekking tot het transitieproces komen ook deze transitiearrangementen rijkelijk laat. Eigenlijk is het onbehoorlijk bestuur om de jeugdzorgsector zo lang volledig in het ongewisse te laten over wat zij per 1-1-2015 van hun nieuwe opdrachtgevers kunnen verwachten. Iedereen met een beetje gezond verstand weet dat een gezonde bedrijfsvoering onmogelijk is als je zo kort voor 2015 nog totaal niet weet waar je aan toe bent. Zo worden jeugdzorgorganisaties nu al gedwongen alleen nog maar tijdelijke krachten aan te nemen. Bepaald niet de ideale positie om de beste medewerkers te werven en te behouden.

Hoe dan ook, op 31 oktober 2013 is het dan zover. Beter laat dan (n)ooit denk ik dan maar. Met stoom en kokend water worden de transitiearrangementen uit de grond gestampt en hopelijk leidt de hoge tijdsdruk die partijen elkaar nu hebben opgelegd alsnog tot verstandige gezamenlijke oplossingen. Als groot voorstander van de transitie ben ik er nog niet helemaal gerust op. Zorgcontinuïteit voor kinderen in de knel is alleen te realiseren als bestaande jeugdzorginstellingen niet in 2015 massaal omvallen als gevolg van disproportioneel verlies van opdrachten. Nieuwe toetreders zullen nooit in staat zijn om zo snel het ontstane gat op te vullen. Het risico is nog steeds groot dat gemeenten een te groot deel van het in 2015 beschikbare budget zullen reserveren voor nieuwe toetreders, danwel dat ze de beslissing over de definitieve budgetverdeling in 2015 niet in het kader van het transitiearrangement nemen maar verder voor zich uitschuiven. Omdat ze nog niet precies weten wat ze willen. Dan keert de wal vanzelf het schip. Tekenend in dit verband is dat zelfs de Transitiecommissie Stelselherziening Jeugdzorg over cruciale elementen als Jeugdbescherming en Jeugdreclassering pas begin 2014 gaat adviseren.

Duidelijk is ook dat jeugdzorginstellingen niet in staat zijn zelf op te draaien voor eventuele frictiekosten. Daartoe ontbreekt simpelweg het eigen vermogen, omdat al het geld besteed is aan het beschermen van in hun veilige ontwikkeling bedreigde kinderen. Tot op heden lijkt geen van de drie nu verantwoordelijke overheden (rijksoverheid, provincies/stadsregio, gemeenten) bereid om financiering van de frictiekosten op zich te nemen. Als dat zo blijft zal dat onvermijdelijk tot een faillissementgolf leiden en dan is het al in 2014 met de continuïteit van zorg gedaan.

Toch blijf ik optimistisch, omdat de oplossing simpel is. Tijdens de hoorzitting van de Tweede Kamer commissie jeugdzorg vorige week werd door een aantal insprekers terecht gepleit voor een overgangsregime van drie jaar. Een overgangsregime waarin bestaande jeugdzorginstellingen de tijd wordt gegeven om te anticiperen om dalende budgetten en waarbij harde afspraken worden gemaakt over mens volgt functie. Dan vallen er geen instellingen plotsklaps om, wordt er geen infrastructuur afgebroken voordat er nieuwe is opgebouwd, is zorgcontinuïteit gegarandeerd, vallen er geen kwetsbare kinderen tussen wal en schip, wordt menselijke kapitaalvernieting voorkomen, blijven frictiekosten zeer beperkt, krijgen gemeenten de tijd om zich te ontwikkelen tot deskundig opdrachtgever en ontstaat een geweldige innovatieprikkel voor bestaande en nieuwe jeugdzorgorganisaties. En last but certainly not least, de transitie kan gewoon per 1-1-2015 op zorgvuldige wijze doorgaan. Uitstel is niet nodig. Afstel wordt afgewend.

De tijd dringt, maar het is nog niet te laat. De unieke kans om de zieke jeugdzorg duurzaam gezond te maken kan nog steeds gegrepen worden. Alles wat nodig is, is een beetje gezond verstand en de wijsheid dat “wie snel resultaat wil boeken daarvoor de tijd moet nemen”.

Erik Gerritsen