Tekort of niet: complexe jeugdzorg moet door

De complexe jeugdzorg is niet goed geregeld. Kinderen en gezinnen met de meest complexe problemen worden niet, te laat of niet goed geholpen. Dit moet en kan anders. Tekorten bij gemeenten zijn geen geldige reden om kinderen en gezinnen de juiste zorg te onthouden.

Actuele problemen

Dat stelt een coalitie van vijf partijen die een doorbraak bij de complexe jeugdproblematiek wil bewerkstelligen. Een nieuw kabinet moet drie speerpunten hoog op de agenda zetten, stellen de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, Kinderombudsman, Nationale Ombudsman, Nederlandse Zorgautoriteit en Raad voor Volksgezondheid & Samenleving. ‘Actuele problemen kunnen niet langer wachten.’

 

Ook na 18 jaar hulp

Ten eerste mag discussie of onduidelijkheid over wie de zorgrekening moet betalen niet (meer) leiden tot het uitblijven van passende zorg. ‘Budgetplafonds, tekorten en wel of geen contract zijn geen geldige reden voor het uitblijven van de juiste zorg’, aldus de coalitie van vijf. Daarnaast moet de leeftijdsgrens van achttien jaar worden losgelaten. Zorg en begeleiding moet ook na het achttiende jaar worden voortgezet. Nu komen veel jongeren zwaarder in de problemen als ze na jarenlange hulp het opeens alleen moeten zien te rooien. Sommige jongeren die dit overkomt, raken bijvoorbeeld dakloos en/of komen diep in de schulden te zitten.

 

Integrale aanpak

Kind en gezin moeten ten derde worden betrokken bij het bepalen van welke zorg en ondersteuning nodig is. Als dat niet gebeurt, wordt vaak de juiste hulp niet geboden. ‘Een systemische, integrale aanpak van problemen moet de norm worden.’ Professionals moeten voldoende handelingsruimte en bevoegdheid krijgen. ‘Gemeenten en landelijk betrokken partijen zijn hierop aanspreekbaar’, aldus de coalitie.

 

Crisissituaties

De doorbraak die de coalitie wil bewerkstelligen betreft de complexe jeugdzorg. Het gaat om kinderen met een combinatie van gedrags-, LVB-, psychische-, verslavingsproblematiek en/of eetstoornissen. Die problemen worden vaak versterkt door psychische- of gezondheidsproblematiek van ouders, stress in het gezin en/of financiële problemen van het gezin, aldus de coalitie in haar ‘Analyse Kinderen en gezinnen met complexe problemen samen verder helpen’. ‘Ondanks de enorme inzet van alle betrokkenen – van hulpverleners tot gemeenten – belanden deze kinderen en gezinnen nog te vaak in crisissituaties. Dat betekent dat we er met elkaar nog niet goed genoeg in slagen om zware problemen op tijd te signaleren, aan te pakken en – nog belangrijker: waar mogelijk te voorkomen.’

 

Kansenongelijkheid

De gevolgen zijn ernstig en langdurig, stellen de vijf partijen. ‘Deze jongeren komen op grote achterstand te staan, worden onnodig aan traumatische crisiservaringen blootgesteld en krijgen structureel minder kansen. Bovendien is alom bekend dat gezondheidsachterstanden en kansenongelijkheid ook worden doorgegeven aan volgende generaties. Aan de kinderen van deze kinderen dus.’ Er is kortom ‘grote maatschappelijke urgentie om de zorg voor kinderen en gezinnen met complexe problemen te verbeteren.’

 

Belemmeringen

Die urgentie wordt weliswaar breed gedeeld en ook over de wijze waarop verbeteringen kunnen worden doorgevoerd, bestaat veel overeenstemming. Problemen moeten integraal worden aangepakt, meer samen met kinderen en gezinnen moet die integrale aanpak tot stand komen en eenvoudige toegang tot en beschikbaarheid van de juiste zorg moet zijn geborgd. Toch stuiten aanbevelingen en oplossingen op belemmeringen. De vijf partijen willen van mei tot oktober met gemeenten, professionals, ervaringsdeskundigen, aanbieders en het rijk in gesprek om in kaart te brengen waar die belemmeringen zitten en hoe ze kunnen worden weggenomen en door wie. Met de ‘oogst’ van deze zogeheten ‘samen verder’-sessies worden potentiële doorbraken geformuleerd en bij het veld getoetst. In december moet dat tweede deel zijn afgerond.

 

Korte termijn

De coalitie beseft dat ‘weerbarstige systemen, hardnekkige patronen en complexe problemen’ niet een, twee, drie zijn opgelost, maar actuele problemen kunnen niet langer wachten. Via de drie hierboven genoemde punten waaraan het kabinet prioriteit moet geven, kunnen op korte termijn verbeteringen worden bereikt.

 

Crisistraject

In Nederland krijgen zo’n 400.000 kinderen een vorm van jeugdhulp. Bijna 13.000 van hen zijn een crisistraject gestart. Nog eens 11.000 kinderen staan onder voogdij en ruim 27.000 kinderen staan onder toezicht. Zestig procent van de 8.500 zwerfjongeren heeft met jeugdzorg te maken gehad. Bij 800 kinderen is het zorgtraject beëindigd omdat zij achttien jaar werden (CBS-cijfers 2018).