Sw-bedrijven strijden om schaars werk

Het beschikbare werk voor de sw-bedrijven verschraalt als gevolg van de economische crisis, en de onderlinge concurrentie om de opdrachten die er nog zijn te verwerven, wordt harder. Grote bedrijven met bijvoorbeeld een verpakkingsopdracht maken gebruik van de situatie en vragen rond bij de sw-bedrijven om de laagste prijs te krijgen. Om in ieder geval te voorkomen dat medewerkers niets te doen hebben gaan sw-bedrijven steeds vaker onder de kostprijs werken, constateert onder andere de directeur van het Doetinchemse sw-bedrijf Wedeo, Lisette Bosch. ‘Die klanten gaan shoppen en wij gaan er op in. Op die manier maken we de markt en elkaar kapot.’

Sw-bedrijven zoeken ook werk in andere gemeenten en regio’s dan die waarvoor zij de sociale werkvoorziening officieel uitvoeren. Met als gevolg dat het sw-bedrijf in die andere regio werk misloopt. Ook daar heeft Bosch mee te maken, en ze stoort zich flink aan deze praktijk. ‘Ik geloof in de lokale inbedding van sw-bedrijven. We moeten het hier, in ons eigen gebied met elkaar regelen, zorgen dat we goede contacten met de werkgevers en de gemeenten hebben en dáár de opdrachten vandaan halen.’

Toen hij sw-medewerkers van een bedrijf uit een andere provincie in één van ‘zijn’ gemeenten aan het werk zag, greep Mario van Beek direct de telefoon. De marketingmanager van het Groningse sw-bedrijf Stadspark wilde opheldering van de concurrentie. ‘Meestal gaan we met elkaar om als goede collega’s. Voor 98 procent houden we rekening met elkaars regio, en bij een grote opdracht bijvoorbeeld bel je elkaar op voor hulp. Maar met de kredietcrisis is dat wel anders geworden. Nu zie je ineens mensen van andere sw-bedrijven in je eigen regio rondrijden. En bij offerterondes zie ik steeds vaker dat collega’s onder de kostprijs gaan werken.’

Van Beek heeft niet met alle concurrentie problemen. ‘Als het gaat om montage- en inpakwerk en technische opdrachten, daar is het ook logisch. Ieder sw-bedrijf heeft weer andere specialisaties, technieken en machines. Wij hebben ook klanten in Brabant en Frankrijk, gewoon omdat wij die opdracht het beste kunnen doen. Maar bij de groenvoorziening vind ik het een ander verhaal. De diensten die de sw-bedrijven daar aanbiedenlijken op elkaar. Dus als ik hier iemand uit Assen zie schoffelen dan ga ik vragen hoe dat zit.’

Vrije markt

Het Amersfoortse sw-bedrijf Amfors is één van die bedrijven die buiten het ‘eigen’ gebied werkt. Het dochterbedrijf Eemfors, verzorgt onder meer de groenvoorziening in Arnhem en omgeving. Frits Roelfsema is directeur van de divisie Industrie van Amfors. Hij ziet geen probleem.

‘Er is nu eenmaal een vrije markt. Andere sw-bedrijven, of commerciële bedrijven die sw’ers in dienst willen nemen, kunnen zich ook inschrijven voor opdrachten in en rond Amersfoort. Sterker nog, ik denk dat als de sector afspreekt dat als we elkaars gebied met rust laten, we dan problemen krijgen met de mededingingsautoriteiten. Dat mag helemaal niet.’ Het argument dat Arnhemse sw’ers nu werk mislopen gaat niet op, zegt hij. ‘We huren mensen in van het Arnhemse sw-bedrijf Presikhaaf, dus die hebben hier geen last van.’

Grasmat

Maar bij Presikhaaf denken ze daar anders over. Algemeen directeur Joan van Poelje is niet te spreken over de inmenging van Eemfors. Het is volgens haar niet zo dat sw’ers hier niet de dupe van worden. ‘Wij zijn inderdaad voor een aantal opdrachten onderaannemer van Eemfors, maar niet voor alles. Zo verzorgden onze medewerkers lang de grasmat van het Vitesse-stadion; een klus waar we heel erg trots op waren. Dat doet Eemfors nu sinds kort. En niet met onze medewerkers.’

Maar ook voor de medewerkers van Eemfors vindt ze het niet ideaal.  ‘Als bedrijven buiten hun eigen gebied gaan werken gaat dat ten koste van de medewerkers. Die moeten dan dagelijks veertig tot tachtig kilometer reizen. Ik vind dat niet kunnen. Voor iemand die wil werken en een handicap heeft zorg je dat hij zo dicht mogelijk bij huis kan blijven.’ Van Poelje heeft de gemeenten in haar regio onlangs een brief gestuurd.

Daarin wijst ze op de mogelijkheid om opdrachten onderhands te gunnen en op de gevolgen voor de werknemers als gemeenten opdrachten aan andere sw-bedrijven geven. ‘Blijkbaar leeft bij veel gemeenten het misverstand dat ze bepaalde opdrachten Europees móeten aanbesteden. Ik heb ze er in de brief op gewezen dat het ze vrij staat om het eigen sw-bedrijf bepaalde opdrachten onderhands te gunnen.’ Het argument dat sw-bedrijven nu eenmaal alles moeten doen om hun mensen aan het werk te houden gaat volgens haar niet op. ‘We hebben allemaal last van de crisis. Deze tijd kun je ook aangrijpen om bijvoorbeeld meer aan opleidingen te doen.’

Onderzoek naar Drechtsteden

In Dordrecht hebben ze ook ervaring met opdrachten ‘over de grens’. En geen positieve. Drechtwerk, het sw-bedrijf voor de gemeente Dordrecht en omliggende gemeenten, won de aanbesteding voor de groenvoorziening in het vijfenveertig kilometer verderop gelegen Zoetermeer. Dagelijks gingen busjes sw-medewerkers uit Dordrecht die kant op. Maar dat bleek een dure onderneming en het bedrijfsonderdeel maakte verlies.

Inmiddels is PricewaterhouseCoopers een onderzoek gestart naar de boekhouding bij de groenvoorziening. De uitkomsten daarvan worden binnenkort verwacht. SP-Tweede Kamerlid Paul Lempens stelde er Kamervragen over en vroeg onder andere of de staatssecretaris het wenselijk vond dat sw-bedrijven over de grens werken. Die antwoordde dat het realiseren van voldoende arbeidsplaatsen een verantwoordelijkheid is van gemeenten en dat ze daarbij geen geografische grenzen in acht hoeven nemen. Lempens is het daar niet mee eens. ‘De sw is er vooral om mensen te activeren en dat de bedrijven elkaar zo in de weg zitten lijkt me niet wenselijk. Zeker als er bij je eigen bedrijf grote wachtlijsten zijn moet je als gemeente niet aan een bedrijf uit een andere regio willen gunnen.’

Hij kan zich wel voorstellen dat een gemeente die erg ontevreden is over het sw-bedrijf in de regio, uitwijkt naar een ander bedrijf. Als tijdelijke oplossing. Beter is als gemeenten ‘hun’ bedrijf beter helpen met het binnenhalen van opdrachten, vindt hij. ‘Bij de bedrijven die relatief minder last hebben van de crisis zie je vaak dat er hele actieve mensen bij de gemeenten zitten die creatief meedenken en helpen met bedrijven benaderen. En als gemeenten zelf meer uitbesteden aan de sw-bedrijven dan snijdt het mes ook nog eens aan twee kanten.’