‘Stop met pamperen van Tokkies’

Hoe tevreden bent u zelf over de nieuwe aanpak van de overlastgevende multiprobleemgezinnen?

 

‘Het is een mooie stap vooruit, maar we zijn er nog lang niet. In de oude situatie buitelden de hulpverleners soms over elkaar heen en deden tegengestelde dingen, waardoor het gezin niet werd geholpen en de overlast niet verdween. Het gaat inmiddels beter, maar nog steeds belanden er zaken in een kluwen, in de modder.

 

‘Bovendien heb je rare dingen in wet- en regelgeving, zoals de gescheiden geldstromen voor Jeugdzorg en AWBZ, en je hebt rare dingen in de cultuur van het jeugdgebeuren. Met dat laatste bedoel ik de neiging onder hulpverleners om altijd naar de andere instantie te wijzen. Die doen het nooit goed, zelf pak je het altijd prima aan. Die houding is toch wel een beetje een plaag. En er wordt nog wel eens wat te veel gefixeerd op hoe zielig die gezinnen zijn. Sommige van hen zijn helemaal niet zielig, die jongens plegen zware delicten’.

 

Hulpverleners willen een hogere maximumleeftijd waarbinnen nog dwangmiddelen kunnen worden ingezet. Nu staan ze met lege handen als zo’n straatettertje 18 wordt. Wat vindt u?

 

‘Dat is nu zo’n voorbeeld van rare regelgeving waar ik net op doelde. Als zo’n jongen 18 wordt, heeft dat grote gevolgen ten aanzien van wetgeving, mogelijkheden en financiering, terwijl dat binnen zo’n gezin alleen maar een verjaardag is. Ik vind dat je jongeren met zo’n geschiedenis van ondertoezichtstelling en uithuisplaatsingen ook na hun 18e uit huis moet kunnen plaatsen. Daar moeten we iets voor verzinnen, met goede juridische waarborgen parallel aan die van de BOPZ (gedwongen opname in een psychiatrische inrichting, red.)

 

‘Waar die jongeren dan heen moeten weet ik ook nog niet precies, zover heb ik er nog niet over doorgedacht. Maar die leeftijdsgrens is een reëel probleem. Met alleen verplaatsen lossen we het probleem overigens niet op, dan heeft een andere wijk de overlast. Maar het is toch al een hele kentering. Vroeger zeiden we tegen de buren van overlastgevers: u kunt maar beter gaan verhuizen. Dat was natuurlijk de wereld op z’n kop’.

 

De gezinsmanagers zitten soms in een lastige spagaat. Komen ze vanuit het gezin gezien problemen oplossen of veroorzaken?

 

‘Ik zou tegen zo’n gezin zeggen: als u meewerkt, komen we helpen - als u niet meewerkt, komen we problemen veroorzaken. Bij dit soort gezinnen kun je niet volstaan met alléén maar helpen. Als zo’n gezinsmanager op strafbare feiten stuit, zoals bijvoorbeeld fraude met studiefinanciering, dan moet hij die gewoon aangeven, dat is zijn burgerplicht. Want als je dat laat passeren, waar leg je dan de grens?’

 

Gezinsmanagers klagen over de ‘onzichtbare leerplicht’ waar ze maar weinig hulp van krijgen.

 

‘En belt zo’n gezinsmanager die daarover klaagt zélf wel eens met de leerplichtambtenaar dan? Dat bedoel ik nou: altijd is het de andere instantie die faalt. De afgelopen 5 jaar is er hier in Amsterdam op het gebied van leerplicht heel veel verbeterd. Al valt er nog steeds heel veel winst te boeken, dat erken ik.’

 

Sommige gezinnen willen gewoon echt niet. Wat moet je daar mee? Niks meer aan doen, zoals gezinsmanagers opperen?

 

‘Tja, de echte Tokkies… Tegenwoordig hebben we witte Tokkies én zwarte Tokkies, en niemand heeft het antwoord wat je met dat soort gezinnen moet doen. Bijeenzetten in aso-wijken? Ik weet het niet hoor… Het valt mij op dat er zelfs in die gezinnen vaak één of twee kinderen zijn die toch nog goed terechtkomen. Dan denk je: het blijft de moeite om te investeren. Maar bij andere gezinnen denk je weer: in godsnaam, hou eens op met kinderen maken…

 

‘De stekker er helemaal uithalen moet je niet doen, althans niet bij de kinderen. Je hoeft niet eindeloos koelkasten en computers aan te bieden aan gezinnen die hun middelvinger opsteken naar de samenleving, je mag best stoppen met het pamperen van zo’n familie, maar als er dan toch weer een baby wordt geboren heeft die wel weer recht op een eerlijke kans.

 

‘En dan mag je best in een vroeg stadium repressieve maatregelen inzetten, want anders volgen later alleen maar nóg hardere maatregelen zoals gevangenis of jeugdinrichting. Binnenkort kan bijvoorbeeld worden gekort op de kinderbijslag van gezinnen die opvoedondersteuning weigeren. Zoiets is belangrijk vanwege de boodschap die er van uit gaat: je hebt als gezin rechten, maar óók plichten’.

 

'Gezinsmanagers openen niet de hemel'

 

Gezinsmanagers met extra bevoegdheden nemen in Amsterdam de regie op zich over de totale hulpverlening en over het hele gezin, niet alleen over de minderjarige kinderen. Vorige week verscheen in Binnenlands Bestuur een reportage over het werk van zo’n gezinsmanager. Hieronder laten betrokkenen hun licht schijnen over de pilot.

 

Mirjam Bekker, stedelijk projectleider Overlastgevendde Multiprobleemgezinnen (OMPG) erkent dat de gezinsmanagers soms worstelen met het dilemma of ze allereerst toezichthouders of hulpverleners zijn. Moeten ze bijvoorbeeld strafbare feiten altijd melden? Zo’n gezin ziet de gezinscoach dan als ‘tegenstander’ en wijst verdere hulp wellicht af. Bekker: ‘Primair moeten de gezinsmanagers toezicht houden op het welzijn van de kinderen. Dat kan betekenen dat er hulpverlening wordt ingezet. Maar de dubbele pet is soms lastig, dat klopt.’

 

Ank Verhoeven, parketsecretaris bij de ketenunit Zuid is namens het OM betrokken bij het OMPG-project, is matig enthousiast. ‘Het is goed dat iemand heel dicht op zo’n gezin zit. Maar behalve dat er wat meer tijd beschikbaar is, zie ik de toegevoegde waarde niet zo. Ons was vooraf voorgehouden dat we nu veel meer konden, dat we andere maatregelen konden treffen. Maar dat merk ik niet echt’. Ook Verhoeven signaleert het dilemma rond gezinnen waar de meerderjarige thuiswonende kinderen niet willen deugen. ‘Dan heb je de keus: of de kleine kinderen het huis uit, of niks doen. Beide wil je niet.’

 

Ton Smakman, politie-districtscoördinator jeugd en lid van het Analyseteam voor de OMPG-aanpak. ‘Het is pure winst dat iedereen nu weet wat de ander doet. Maar ik mis de drang en dwang, het is vaak nog te vrijblijvend. Dan lees ik in een plan van aanpak dat “Mohammed op tijd naar bed moet”. Ik denk dan: en wat als hij zich daar niet aan houdt?’

 

Rhodé Bokkelkamp, voormalig OMPG-gezinsmanager en nu coördinator risicogezinnen in stadsdeel Slotervaart: ‘Ik ben op zich enthousiast omdat zo’n gezinsmanager de hele club bij elkaar krijgt. Maar OMPG is gepresenteerd als een model met mogelijkheden tot in de hemel, alle deuren zouden open gaan, en dat blijkt geen realiteit.’ De zaken lopen óók binnen het OMPG-project vaak stroperig, klagen betrokkenen. Bokkelkamp: ‘Ook het Analyseteam loopt tegen wachtlijsten en een tekort aan plekken aan’.

 

Ron de Groot, netwerkcoördinator 12+ in stadsdeel De Baarsjes: ‘Het project illustreert het failliet van Bureau Jeugdzorg. Gezinsmanagers doen nu wat een gezinsvoogd behoort te doen. Anderzijds hebben dit soort gezinnen zo’n gezinsmanager echt nodig, dus het is wel goed dat ze er zijn.’

 

Janine Prins was tot 1 december gezinsmanager in het OMPG-project en nu regulier gezinsvoogd. ‘Ik geloof echt in de OMPG-aanpak, omdat die zich op het hele gezin richt. Maar er zijn weer te veel leiders waarvan onduidelijk is wat ze toevoegen’. Soms is het echt ‘een gebed zonder end’, heeft Prins ervaren. ‘Vier van de zeven kinderen crimineel, ouders die na 30 jaar geen woord Nederlands spreken en die alles áltijd bagatelliseren. Dat laatste zie je vooral bij Marokkanen. “Waarom doen jullie zo moeilijk?! Mijn zoon heeft toch maar één overval gepleegd?”, vragen ze dan. Bij dat soort gezinnen zou ik zeggen: alle stekkers eruit, stoppen met alle hulp.’

 

Voor de reportage over de Amsterdamse gezinsmanagers, zie www.binnenlandsbestuur.nl/gezinsmanagers