Steun voor schrappen ambtelijke status

Een Kamermeerderheid steunt het initiatiefwetsvoorstel van de Kamerleden Koser Kaya (D66) en Van Hijum (CDA) om een einde te maken aan de ambtelijke status. De VVD wil al langer dat deze status wordt geschrapt. De PVV heeft nog geen inhoudelijke kennis genomen van het wetsvoorstel, maar, zegt Kamerlid en woordvoerder Hero Brinkman: ‘Wij vinden in principe ook dat ambtenaren dezelfde rechten en plichten moeten hebben als werknemers in het bedrijfsleven.’

 

Met D66 is er dan een ruime meerderheid in de Tweede Kamer. De opstellers van het vorige week ingediende initiatiefvoorstel Wet normalisering rechtspositie ambtenaren, denken dat de overheid hiermee als werkgever meer maatwerk kan bieden en dat het de doorstroom tussen de private en de publieke sector vergemakkelijkt.

 

De Raad van State vond de argumenten voor het initiatiefvoorstel in haar advies van 2 februari mager. Het wetsvoorstel lijkt volgens de wetgevingsadviseur vooral bedoeld ‘om een eind te maken aan de tijdrovende en dure ontslagprocedures voor ambtenaren.’ Bovendien zou normalisering van de rechtspositie van ambtenaren ‘niet zo gelukkig’ samenvallen met bezuinigingen en herstructureringen van het overheidsapparaat.

 

Vergrijzingsgolf

 

Volgens VVD-Tweede Kamerlid Brigitte van de Burg, valt de herstructurering en de aanpassing van de rechtspositie van ambtenaren helemaal niet samen (zie kader). ‘Als de ambtenarenstatus is aangepast, is de reorganisatie van de rijksdiensten in belangrijke mate achter de rug’, zegt Van de Burg. ‘Bovendien, door de vergrijzingsgolf haalt de minister zijn doelstelling van minder ambtenaren fluitend. Waar hij een probleem mee krijgt, is het behouden van de juiste mensen.’

 

Het is volgens Van de Burg om een aantal redenen noodzakelijk om de status van ambtenaren en werknemers gelijk te trekken: ‘Het komt nauwelijks voor dat wordt gewisseld tussen ambtenarij en bedrijfsleven. En dat is hard nodig om de vergrijzing het hoofd te kunnen bieden en aantrekkelijk te blijven voor jongeren.’

 

Over de kanttekeningen van de Raad van State dat ambtelijke ontslagprocedures nu reeds eenvoudiger en sneller kunnen worden afgewikkeld, zegt Van de Burg: ‘Ambtenaren kunnen in principe ontslagen worden, maar in de praktijk worden mensen overgeplaatst. Ik heb de minister weleens gevraagd hoeveel mensen uit de publieke dienst ontslagen zijn. Daar hebben ze geen cijfers over en die komen ook nooit boven tafel. Het is erg demotiverend voor ambtenaren die wél goed hun werk doen, om te zien dat degenen die hun werk slecht doen, daarmee wegkomen.’ Dat wil volgens het Kamerlid niet zeggen dat de rechtspositie van ambtenaren met de nieuwe wet te grabbel wordt gegooid. ‘De rechtspositie van werknemers is in Nederland goed beschermd, dat geldt straks dus ook voor ambtenaren.’

 

IJSSCHOTS

 

De PvdA kan zich wél vinden in de kritiek van de Raad van State. Volgens PvdA-Tweede Kamerlid Pierre Heijnen zou het onverstandig zijn om in tijden van massale inkrimping van formatieplaatsen bij de overheid, ‘van UWV en Belastingdienst tot Defensie en beleidsbureaus’, te morrelen aan de rechtspositie van ambtenaren. Heijnen: ‘Wij zijn niet principieel tegen dit wetsvoorstel en uiteindelijk moet het wellicht tot normalisering van de arbeidsrechten komen, maar nu niet. Nu zet je ambtenaren op een ijsschots zonder te weten waar ze uitkomen.’

 

Heijnen denkt dat een eventueel financieel voordeel van de wet uiteindelijk een nadeel voor de kwaliteit van de ambtenarij zal blijken te zijn: ‘Simpele ontslagprocedures leveren misschien geld op, laat de indieners dat eerst maar eens aantonen. Ik maak mij zorgen over die versimpeling. Waarom zouden we de rechtspositie aantasten van mensen die toch al het gevoel hebben dat ze op de schopstoel zitten? Je gaat hun onzekerheid toch niet nog groter maken?’

 

Heijnen denkt dat de Tweede Kamer het wetsvoorstel van Koser Kaya en Van Hijum zal aanvaarden, maar verwacht dat de Eerste Kamer gaat dwarsliggen: ‘In de senaat zullen de partijen, die in de Tweede Kamer vóór zijn, denk ik tot drie tellen. Zo gaat het wel vaker.’

---

 

In 2015 van kracht

Ambtenaren hebben door hun eenzijdige aanstelling een andere rechtspositie dan werknemers in de private sector met een tweezijdig arbeidscontract. ‘Die rechtspositie stamt uit 1929. De gedachte achter de aanstelling was, dat aan het beroep van ambtenaar bijzondere eisen werden gesteld. Maar de afgelopen decennia is de arbeidspositie van ambtenaren steeds meer genormaliseerd. De laatste stap; het normaliseren van de rechtspositie, is echter nog niet genomen. Deze wet voorziet daarin’, aldus de Kamerleden Koser Kaya (D66) en Van Hijum (CDA).

 

De hoogste tijd, zeggen ze, ‘want waarom zou een secretaresse bij een ministerie andere arbeidsrechten hebben dan een secretaresse bij een bank?’ Bepaalde groepen zoals militairen en rechters willen de Kamerleden van de wet uitsluiten. In het advies van de Raad van State staat dat ook beleidsambtenaren, ambtenaren die geweld mogen gebruiken tegen burgers, of die vrijheid van burgers mogen beperken, en ambtenaren die beslissen over de rechten en plichten van burgers, uitgezonderd zouden moeten worden.

 

Om te zorgen dat op de Ambtenarenwet gebaseerde algemene maatregelen van bestuur, ministeriële regelingen en verordeningen van decentrale overheden worden vervangen door collectieve arbeidsovereenkomsten, treedt de wet pas op 1 januari 2015 in werking.