Aantal daklozen in Europa groeit, net als in Nederland

Het aantal daklozen in Europa is de afgelopen tien jaar met 70 procent gegroeid. Onder hen zijn bovendien steeds meer gezinnen, vrouwen, kinderen en mensen met een niet-Europese nationaliteit. EU-lidstaten gaven in 2018 ruim 30 procent minder geld uit aan het realiseren van betaalbare woningen dan tien jaar daarvoor. Nederland is daarbij geen uitzondering.

Zorgelijke trends
Dat blijkt uit de Fifth Overview of Housing Exclusion in Europe, een jaarlijks rapport over dakloosheid in Europa door Fondation Abbé Pierre en FEANTSA, de Europese bond van organisaties die zich inzetten voor maatschappelijke opvang, waarvan ook de Nederlandse vereniging Valente lid is. Het rapport signaleert een aantal zorgelijke trends die ook aan het relatief welvarende Nederland niet voorbij gaan.

De totale stijging van het aantal daklozen de afgelopen tien jaar is in Nederlands zelfs aanzienlijk groter dan het Europese gemiddelde - hoewel in het rapport wel wordt gewaarschuwd dat vergelijkingen per land ingewikkeld zijn omdat de meetmethoden niet voldoende zijn gestandaardiseerd. In 2018 waren er in Europa zo'n 700.000 daklozen, waarvan een kleine 40.000 in Nederland.

Profiel
Het profiel van de groep dakloze Europeanen is de afgelopen tien jaar sterk veranderd, blijkt uit het rapport. Waar het vroeger vooral om alleenstaande mannen ging, hebben nu ook steeds meer gezinnen, vrouwen, jongeren, ouderen en mensen met een niet-Europese nationaliteit zich bij de groep gevoegd.

Ook in Nederland is die trend zichtbaar. Tussen 2008 en 2018 is de groep kinderen (jonger dan 18 jaar) die in een overvol huis wonen verdrievoudigd. Dat geldt inmiddels voor 13 procent van de kinderen in huishoudens met lage inkomens - een percentage dat overigens wel ruim onder het Europese gemiddelde ligt. Ook onder jongeren tussen 18 en 30 jaar is het aantal daklozen verdrievoudigd, meldde het CBS al eerder. Verder hebben mensen met een niet-Europese nationaliteit in Nederland ongeveer drie keer zoveel kans om overbelast te zijn door woonlasten dan mensen met een Nederlandse nationaliteit.

Woonlasten
Ondanks de groei in het aantal daklozen, is het aandeel van het inkomen dat inwoners van EU-lidstaten kwijt zijn aan woonlasten tussen 2008 en 2018 licht gedaald. Het gemiddelde lag in 2018 op 21 procent van het inkomen. Die daling geldt echter niet voor huishoudens met lage inkomens. Voor hen zijn de woonlasten nagenoeg hetzelfde gebleven: gemiddeld 41 procent van het inkomen. Dat is een procentpunt meer dan wat doorgaans als 'excessief' wordt gezien.

In Nederland besteden de armere huishoudens zelfs 47 procent van hun inkomen aan woonlasten. Dat aandeel is weliswaar zeer licht gedaald de afgelopen tien jaar, maar blijft ver achter bij de daling die bij de rest van de huishoudens plaatsvond. Verder valt op dat, onder de huishoudens met lage inkomens, de huurders meer zijn gaan betalen per maand (een stijging van 8 procent) terwijl de huiseigenaren flink minder zijn gaan betalen (een daling van 34 procent).

Overheidsbestedingen
Ten slotte meldt het rapport dat de EU-lidstaten in 2018 een veel kleiner deel van hun overheidsbestedingen aan betaalbare woningbouw uitgaven dan in 2008. Het EU-gemiddelde daalde met ruim 30 procent. In Nederland daalde het aandeel zelfs met bijna 40 procent. Het aandeel van 0,8 procent blijft dan ook op flinke afstand van het EU-gemiddelde van 1,3 procent.

EU-fondsen
Eurocommissaris Nicolas Schmitt (Werkgelegenheid en Sociale Rechten) meldde in een reactie op het rapport dat hij van mening is dat de huizenmarkt niet goed werkt en dat woonlasten harder stijgen dan salarissen. Hij heeft aangekondigd dat hij EU-lidstaten gaat aansporen om EU-fondsen in te zetten voor de aanpak van dakloosheid. Ook wil hij een Europees platform tegen dakloosheid opzetten.