Staar je niet blind

Begin dit jaar kreeg Divosa bezoek van Tim ‘S Jongers, expert op het gebied van armoede en ervaringsdeskundige. Hij maakte in een gloedvol betoog duidelijk dat er een enorme kloof gaapt tussen beleidsmakers die armoede willen bestrijden en de mensen om wie het uiteindelijk gaat.

Die kloof is bepaald niet nieuw. Wie het boek ‘Het Pauperparadijs’ van Suzanna Jansen heeft gelezen, komt erachter dat al twee eeuwen lang verwoede pogingen zijn gedaan om mensen uit de armoede te helpen – en dat die pogingen vaak op niets zijn uitgelopen.

De samenleving bedoelt het goed, we denken het wel even op te lossen voor een ander, maar hebben eigenlijk geen idee wie we voor ons hebben. Zelf ben ik geen ervaringsdeskundige, maar als hulpverlener heb ik met eigen ogen kunnen zien dat telkens weer naar nieuwe oplossingen voor armoede wordt gezocht.

En dat de visie die daaraan ten grondslag ligt net zo vaak op de schop is genomen: de ene keer is armoede iemands eigen schuld, dan weer een gevolg van de omstandigheden waarin je opgroeit, dan weer van een marktmodel dat schulden veroorzaakt en dan weer schuld van de overheid die ingewikkelde en gevaarlijke regelingen bedenkt.

Met andere woorden: het is constant zoeken naar de juiste ingang om iemand te helpen. Schuldhulpverleners zijn soms ten einde raad, en niet zonder reden. Sommige problemen kunnen zij gewoon niet oplossen omdat die ver buiten hun bereik liggen. Denk aan de verleidingen van online gokken, kopen op afbetaling en de belangen van de schuldenindustrie. De samenleving wil mensen wel helpen, maar is zelf medeoorzaak van het probleem.

Armoede is een veelkoppig monster waar inwoner en professional maar beperkt grip op hebben. Willen we dit probleem echt oplossen, dan kan het geen kwaad om daar met een geschiedkundige bril naar te kijken. We moeten ons ervan bewust zijn dat we telkens acteren vanuit een mens- en maatschappijbeeld dat onze blik vernauwt. We zijn een kind van onze tijd en daarom is een kritische blik op wat we doen steeds nodig.

Armoede is een optelsom van persoonlijke verhalen, omstandigheden en eenzijdig beleid. Het is de kunst om zonder oordeel te luisteren naar die verhalen in plaats van je blind te staren op allerlei criteria om mensen te helpen. Tim ‘S Jongers zei het al: neem ervaringskennis serieus. Daar sluit ik me volledig bij aan. We kunnen beter beleid maken als we echt iets doen met de kennis van professional en inwoner. De praktijk van alledag wordt dan meer bepalend dan weer een nieuwe visie.