Sommigen misten de boot

Je werkt al een paar jaar tot ieders tevredenheid bij winkelketen It’s. En net als ieder ander heb je je financiële verplichtingen en gaan de kinderen naar school en naar het voetbal. En dan is het pardoes afgelopen. A4-tje op een gesloten deur. Je hoeft niet meer terug te komen. ‘Dan mag ons sociale vangnet nog zo mooi zijn, als vangnet functioneert het niet altijd even florissant. Zeker in de grote steden kan het maanden duren voor een uitkering rond is, maar de lasten gaan gewoon door. En wat dacht je van de zelfstandige die ook persoonlijk failliet is verklaard? Mensen van wie je het niet zou verwachten, halen dan een voedselpakket bij de voedselbank. Sinds het televisieprogramma met de Frogers durven ze dat ook eerder. Er is minder schaamte’, zegt voorzitter Leo Wijnbelt van Voedselbanken Nederland.

Door de crisis hebben de vrijwilligers bij de 125 voedselbanken het drukker dan ooit. Maar dat is niet alles, want terwijl de vraag naar voedselpakketten steeg, nam het aanbod af. Verse groente is duur en schaars geworden. Voedselbankenvoorzitter Leo Wijnbelt: ‘Voedingsproducenten letten scherper op hun productieproces. Ze hebben de voorraden teruggebracht en leveren meer op bestelling, waardoor minder vernietigd wordt of naar de voedselbanken gaat.’ Er zijn regio’s die volgens Wijnbelt weinig merken van deze ommezwaai, maar er zijn ook voedselbanken die duidelijk minder voedsel hebben dan 3 jaar geleden. De ene voedselbank heeft als gevolg daarvan zijn pakketten verkleind, de andere voedselbank heeft een wachtlijst ingesteld. En, zegt Wijnbelt: ‘Die neerwaartse trend is de afgelopen paar maanden versterkt door de enorm gestegen prijzen van primaire levensbehoeften. Als je, zoals 70 procent van de Nederlanders, niet ieder dubbeltje hoeft om te draaien, merk je niet dat de graanprijs de afgelopen 2 jaar explosief is gestegen. Dat merken de clienten van de voedselbank wel als ze een brood kopen.’

Onevenwichtig

Omdat de toevoer van producten voor de voedselpakketten (voor zo’n 50 duizend gezinnen per week) onder druk staat en ook nog eens onevenwichtig over het land is verdeeld, is Voedselbanken Nederland begonnen met de invoering van een landelijk informatiesysteem waardoor regio’s met tekorten kunnen worden voorzien van overschotten uit andere districten. ‘Een voedselpakket in Veendam ziet er anders uit dan een pakket in Tilburg. In het Westland zitten fruit en groente in het pakket, in Brabant vlees. Dat willen we eerlijker gaan verdelen’, aldus Wijnbelt. De voedselbanken, sinds jaar en dag gerund door vrijwilligers, zijn de laatste jaren professioneler geworden. De landelijke koepel Voedselbanken Nederland is ook pas 2 jaar oud. Voorzitter Wijnbelt: ‘Wij ondersteunen de voedselbanken, lobbyen en werven voor ze. En voordat mensen hun wenkbrauwen gaan fronsen: er is geen hoofdkantoor en net als de duizenden medewerkers zijn alle bestuursleden vrijwilligers. Ons hoofdkantoor is een postbus die door vrijwilligers wordt geleegd.’

En die vrijwilligers gaan volgens Leo Wijnbelt heel wat merken van het kabinetsvoornemen om het armoedebeleid van de gemeenten aan banden te leggen. En dan bedoelt hij niet dat de subsidie voor de voedselbanken weleens kan wegvallen (de helft van alle voedselbanken ontvangt subsidie). De Voedselbankenvoorzitter: ‘Dankzij gemeentelijke voorzieningen kunnen kinderen nu nog sporten en voorstellingen bezoeken. Deze voorzieningen, die niet zijn bedoeld voor vader in de bijstand maar voor zijn kinderen, verdwijnen. Dat is toch geen stimulans om te gaan werken? Nu worden voorzieningen voor de meest kwetsbaren weggesnoeid. Het beperkte geld dat mensen op de armoedegrens straks overhouden, zal over nóg meer zaken worden verdeeld. Voor de eerste levensbehoeften komen mensen dan sneller bij ons en wordt de verdeling vanuit de voedselbanken nog kariger.’

De gedachte dat de voedselbank mensen afhankelijk en lui maakt, vindt Wijnbelt nonsens. ‘Niemand komt er voor zijn plezier en het is ook niet zo dat je er alles van je gading vindt. De waarde van een pakket is een paar tientjes en is slechts een aanvulling.’ De voedselbanken hanteren de beleidslijn dat mensen niet langer dan 3 jaar gebruik kunnen maken van de voedselbank, maar die tijdslimiet blijkt onhoudbaar. Wijnbelt: ‘Vorig jaar al kwam uit veel districten het signaal dat cliënten ons langer nodig hebben. Ik kom de laatste tijd ook steeds meer politici tegen die eerlijk zijn en zeggen dat we moeten aanvaarden dat een groep cliënten structureel onbemiddelbaar is. Alle politieke partijen erkennen nu dat voedselbanken nodig zijn als buffer en opvang. Denk aan ouderen die geen Nederlands spreken, geen formulieren kunnen invullen en de cultuur niet kennen. Die mensen zullen altijd aangewezen blijven op de voedselbank. Niet omdat ze lui zijn, maar omdat ze de boot hebben gemist.’