Moet gemeente jeugdige kleedgeld geven?

De Kinderombudsman bracht in december 2021 een rapport uit naar aanleiding van een klacht die zij van de minderjarige Marleen had ontvangen. Het meisje woonde in een gesloten instelling en ontving, anders dan haar leeftijdsgenoten, geen kleed- of zakgeld van haar ouders. Ze had daardoor geen geld om kleren te kopen en voelde zich een uitzondering. Zij gaf haar probleem een paar keer aan bij de Gecertificeerde Instelling (GI) én bij de jeugdhulpinstelling, maar beide instellingen verwezen naar elkaar en schakelden de verantwoordelijke gemeente niet in. Zo veranderde er niets voor Marleen.

Mr. Lysanne Bergsma gaat in dit opiniestuk in op de vragen:
- of zak- en kleedgeld bijzondere kosten zijn;
- of de gemeente deze kosten op zich moet nemen;
- welke afspraken de gemeente met Gecertificeerde Instellingen zou moeten maken.

Terug naar Marleen. De Kinderombudsman vindt de klacht van het meisje terecht en is van mening dat dit soort zaken beter moet worden geregeld, voor alle jeugdigen in een vergelijkbare situatie. Maar wat betekent de conclusie van de Kinderombudsman in de praktijk? Is de gemeente nu wel of niet verplicht om zak- en/of kleedgeld te betalen

Ouders zijn verplicht hun kind financieel te onderhouden

In Nederland bestaat geen recht op zak-of kleedgeld. Ouders zijn wel verplicht om te zorgen voor het levensonderhoud van hun kinderen. Ze moeten hun kind bijvoorbeeld voldoende kleding geven, maar het is aan de ouders zelf hoe ze invulling geven aan deze plicht. Ze kunnen hun kind kleedgeld geven, maar ze kunnen de kleding ook zelf kopen. De onderhoudsplicht voor ouders geldt ook als hun kind niet meer thuis woont. Dus ook als een jeugdige uit huis is geplaatst op basis van een kinderbeschermingsmaatregel, komt die plicht voor ouders niet te vervallen.

Het kan natuurlijk dat de ouders van uithuisgeplaatste kinderen deze kosten niet kúnnen betalen. Misschien zijn de ouders zelfs helemaal niet meer in beeld. De gemeente moet in die gevallen de kosten soms als ‘bijzondere kosten’ op zich nemen. Voorwaarde is wel dat de jeugdige op basis van een kinderbeschermingsmaatregel is geplaatst in een instelling voor jeugdhulp.

Zijn zak- en kleedgeld ‘bijzondere kosten’?

Gemeenten bepalen in principe zelf welke kosten ‘bijzonder’ zijn en welke niet. Maar is dat terecht?

Laten we kijken naar het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. In artikel 18 van dat verdrag staat dat ouders verantwoordelijk zijn voor de opvoeding en verzorging van hun kind. Zij moeten zorgen voor een levensstandaard die past bij de ontwikkeling van het kind. De staat moet de ouders helpen om dit recht te realiseren en moet, als daar behoefte aan is, voorzien in programma’s voor ondersteuning op (vooral) het gebied van voeding, kleding en huisvesting (artikel 27 IVRK). Woont een kind niet meer thuis, dan moet het extra bescherming van de staat krijgen (artikel 20 IVRK).

Ouders moeten dus nog wel aan hun onderhoudsplicht voldoen, ook als de jeugdige niet meer thuis woont. Als dat echt niet gaat, moet de gemeente ingrijpen. En daarbij kan het natuurlijk niet zo zijn dat de ene gemeente wel de kosten van kleding op zich neemt en de andere gemeente niet. Marleen én andere jeugdigen zouden niet in een situatie moeten kunnen komen waarin ze geen geld hebben voor kleding.

Gemeenten zijn naar mijn idee verplicht om dit soort bijzondere kosten te betalen voor jeugdigen die op basis van een machtiging in een jeugdhulpinstelling zitten. En al helemaal als het om kleding gaat: deze kosten zijn nadrukkelijk genoemd in het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind.

Gemeente, maak afspraken met Gecertificeerde Instellingen (GI’s)

De Kinderombudsman adviseert in haar rapport gemeenten om concrete afspraken te maken met Gecertificeerde Instellingen (die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de kinderbeschermingsmaatregelen) en jeugdhulpinstellingen over de vergoeding van zak- en kleedgeld. Op dit moment kunnen gemeenten nog zelf bepalen welke afspraken ze met de GI’s maken over de vergoeding van bijzondere kosten. Er zouden naar mijn mening in ieder geval afspraken moeten worden gemaakt over welke kosten als ‘bijzonder’ gelden, zodat daarover geen onduidelijkheden kunnen bestaan. Vervolgens kunnen GI’s en gemeenten concrete afspraken maken over hoe de gemeenten deze bijzondere kosten, zoals die voor kleding, voldoet.

Ik noem expliciet alleen GI’s, want jeugdhulpinstellingen zijn bij dit soort afspraken géén partij. Zij zijn ook niet direct verantwoordelijk voor de uitvoering van de kinderbeschermingsmaatregel. Het lijkt mij dan ook dat de gemeente geen afspraken met die jeugdhulpinstellingen hoeft te maken (anders dan wat de Kinderombudsman schrijft). De instellingen moeten wel op de hoogte zijn van de afspraken tussen de gemeente en de GI, zodat zij jeugdigen goed kunnen informeren en eventueel kunnen doorverwijzen.

Mr. Jamilla Rouchdi schreef eerder ook dit interessante opiniestuk over de onderhoudsplicht van ouders versus gemeenten én de noodzaak van goede afspraken: Opinie uithuisgeplaatst en op schoolreisje gaan

Een landelijke regeling

De Kinderombudsman pleit voor een landelijke regeling voor de financiering van zak- en kleedgeld voor jeugdigen die op basis van een kinderbeschermingsmaatregel in een jeugdhulpinstelling wonen en de kosten niet door hun ouders vergoed krijgen. In alle gemeenten zou de vergoeding van deze bijzondere kosten hetzelfde moeten zijn.

Een goed idee lijkt mij, zo’n landelijke regeling. Maar zou er dan niet beter een landelijke regeling voor de vergoeding van alle bijzondere kosten kunnen komen? Ook op het gebied van andere bijzondere kosten is er nu immers geen landelijk beleid. Het zou naar mijn mening ook niet moeten gaan om een speciale zak- en kleedgeldregeling. Het verdient de voorkeur om een vergoedingsplicht uit te werken, waaronder ook kleding gaat vallen. Gemeenten kunnen dan zelf beoordelen of dat in de vorm van kleedgeld moet. Ouders beslissen immers ook zelf of ze hun kinderen kleedgeld geven of liever zelf de kleding kopen.

Wist u dat Schulinck Opleidingen ook leerzame opleidingen heeft over de rol van de gemeente bij jeugdzaken? Neem eens een kijkje op https://www.schulinck.nl/opleidingen/jeugd/.