DigiD gebruiken om een aanvraag Participatiewet te doen

Al enige tientallen jaren is digitalisering niet meer weg te denken uit onze samenleving. Het doen van aanvragen via de digitale weg wordt dan ook steeds gebruikelijker. Veel gemeenten hebben een site waarop de burger de gewenste aanvraag kan selecteren, invullen en verzenden. Prettig voor de burger, die vanuit huis een aanvraag kan doen én voor de gemeente, die geen rijen meer voor het loket heeft. Veel gemeenten werken dan ook op deze manier. Maar is het juridisch eigenlijk altijd mogelijk?

Mr Kim Brummans, jurist en redacteur Schulinck Participatiewet bij Wolters Kluwer, legt in deze opinie uit:

• Welke voorwaarden de Participatiewet stelt aan aanvragen
• Wat de mening van de Commissie Besluit Begroting en Verantwoording over aanvragen met DigiD is
• Welke mogelijkheden de wet biedt

Een aanvraag voor minimabeleid, bijzondere of algemene bijstand, op ieder moment van de dag, vanaf iedere plek geregeld…het klinkt efficiënt en dat is het ook. Even het gewenste formulier aanklikken, inloggen met DigiD en de aanvraag staat klaar.

Bij gemeenten die met de slimme digitale formulieren van Schulinck In-Form werken, zijn de gegevens van de burger die bij de gemeente bekend zijn, al automatisch ingevuld. Alleen de informatie die dan van toepassing is op die aanvraag hoeft nog te worden aangevuld. De voordelen voor de gemeente zijn ook legio (zie ook Digitale formulieren: meer dan een paar online pdf’s!)

De vraag is alleen: is aanvragen via DigiD juridisch wel mogelijk?

De regels voor aanvragen algemene en bijzondere bijstand

De Participatiewet stelt voorwaarden waaraan aanvragen algemene en bijzondere bijstand moeten voldoen. De identificatieplicht, die is opgenomen in artikel 17 lid 3 en 4 Participatiewet, is daar één van. Het college is verplicht de identiteit van de belanghebbende vast te stellen (lid 3). De belanghebbende is op zijn beurt verplicht aan het college zijn identiteit te bewijzen als het college dit verzoekt (lid 4).

Niet alle identificatiemiddelen zijn voldoende. De Participatiewet geeft aan welke dit wel zijn [1]:

• Paspoort
• Nederlandse identiteitskaart
• Vreemdelingendocument

Om het recht op algemene en bijzondere bijstand vast te stellen, is de nationaliteit van de aanvrager nodig. Andere identificatiemiddelen dan bovengenoemde, zoals bijvoorbeeld het rijbewijs, geven die niet. Ook DigiD valt niet onder de toegestane identificatiemiddelen. Voor aanvragen waaraan de Participatiewet ten grondslag ligt, kan juridisch gezien dus niet worden volstaan met een aanvraag via DigiD. Toch is er goed nieuws voor gemeenten en belanghebbenden.

De identificatieplicht is bedoeld om te controleren of de bijstand naar de juiste persoon gaat en of deze persoon ook daadwerkelijk recht op de bijstand heeft. Het Rijk verstrekt de gemeente budget om de Participatiewet uit te voeren. Als de gemeente niet aan de identificatieplicht voldoet, dan is er sprake van een financiële onrechtmatigheid. Het budget dat de gemeente krijgt voor de uitkeringen kan hiermee in gevaar komen.

De Commissie Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) beoordeelt dit en geeft het volgende aan:
Vaststellen door middel van DigiD in combinatie met het raadplegen van de BRP of Suwinet is niet in overstemming met de letter van de wet. Maar deze handelswijze leidt wel tot een vergelijkbare situatie. Er is dan ook geen sprake van een financiële onrechtmatigheid [2].

Minimaregelingen aanvragen met DigiD

Minimaregelingen, bijvoorbeeld de ‘Meedoenregeling’ en de ‘Sociaal-cultureel fonds-regeling’ vinden hun grondslag in de Gemeentewet. De Gemeentewet kent geen bepaling zoals artikel 17 Participatiewet en daarmee is identificatie niet wettelijk verplicht. DigiD is hier dus een prima middel om een aanvraag te doen.

De manier waarop de gemeente controleert of het geld wel naar de juiste persoon gaat, is vrij: de gemeente bepaalt dit zelf in het eigen gemeentelijk beleid over de voorwaarden voor recht op de minimaregelingen. Heeft de gemeente een identificatieplicht opgenomen zoals in artikel 17 lid 3 en 4 Participatiewet, dan moet dit natuurlijk worden nageleefd.

Aanvragen met DigiD is mogelijk

“Hoewel we juridisch gezien een kleine blokkade zien, is het toegestaan Participatiewet-aanvragen met DigiD te doen.”

De wettelijke bepaling geeft een limitatieve opsomming van de toegestane identificatiemiddelen. Dat DigiD hierin niet wordt genoemd, kan een financiële onrechtmatigheid tot gevolg hebben, omdat niet aan de bepaling wordt voldaan. Maar als een aanvraag wordt gedaan met DigiD in combinatie met controle in het BRP of Suwinet, is van die financiële onrechtmatigheid geen sprake meer. Deze uitvoering komt namelijk overeen met het doel van artikel 17 Participatiewet.

Wet digitale overheid – de toekomst

De Wet digitale overheid heeft als doel het regelen van het veilig en betrouwbaar kunnen inloggen voor Nederlandse burgers en bedrijven bij de (semi-)overheid. Burgers krijgen elektronische identificatiemiddelen (eID) tot hun beschikking die in hoge mate betrouwbaar zijn. Niet alleen zijn ze betrouwbaar voor de burger, deze identificatiemiddelen geven ook publieke dienstverleners meer zekerheid over de identiteit van degene die inlogt.

DigiD, dat onder deze eID’s valt, blijft bestaan en wordt versterkt. Hierdoor krijgt het een hoger betrouwbaarheidsniveau. Dit wordt gerealiseerd door middel van technische en organisatorische aanpassingen. De Wdo treedt daarom gefaseerd in werking [3].

Maar let op: zolang DigiD niet in artikel 17 Participatiewet staat, zal bovenstaande nog altijd gelden.

[1] In artikel 17 lid 3 en 4 Participatiewet wordt verwezen naar artikel 1 lid 1 onder 1° tot en met 3° Wet op de identificatieplicht.
[2] Vraag en antwoord rechtmatigheidstekortkomingen bij uitvoering identificatieplicht bij bijstandsverlening · Commissie BBV (Besluit Begroting en Verantwoording)
[3] Zie voor meer informatie www.digitaleoverheid.nl