Blijft school verantwoordelijk voor de leerling?

Auteur:  mr. Jamilla Gourari

Milan gaat niet meer naar school. Wie regelt en betaalt een passende daginvulling? Of moet de gemeente op dat moment jeugdhulp inzetten? Dit soort vragen ontvangen wij wekelijks. In deze opinie wil ik het graag hebben over wie welke verantwoordelijkheid draagt.

Wie is verantwoordelijk voor de daginvulling van Milan?

Laten we deze problematiek illustreren aan de hand van een voorbeeld. Milan is een leerling van 14 jaar die in de tweede klas van de HAVO zit. Halverwege het schooljaar gaat het niet meer zo goed met hem vanwege zijn thuissituatie. Het lukt hem niet meer het onderwijs te volgen en hij valt volledig uit. De huisarts stelt vast dat Milan gedrag heeft ontwikkeld waardoor hij nu geen onderwijs kan volgen. Hij heeft een prikkelarme omgeving nodig. Milan zit nu veel alleen thuis. Dit komt zijn herstel ook niet ten goede. Wie is verantwoordelijk voor de daginvulling van Milan? Is dat de school of moet de gemeente jeugdhulp inzetten?

Tot hoe ver reikt de zorgplicht van school?

Om deze vraag te kunnen beantwoorden kijken we eerst naar het wettelijk kader. Scholen hebben een zorgplicht. Dat staat in de onderwijswetten. Dit betekent dat de school (het samenwerkingsverband) verplicht is om leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben een zo goed mogelijke (passende) plek in het onderwijs aan te bieden. Kan een leerling vanwege een lichamelijke of psychische beperking niet het hele onderwijsprogramma volgen? Dan heeft die leerling recht op een speciaal onderwijsprogramma (maatwerk in onderwijstijd). Dat is opgenomen in de Variawet Passend Onderwijs uit 2018. Ook is het mogelijk dat een leerling, zoals Milan, helemaal geen lessen meer kan volgen. Heeft de school dan ook nog een zorgplicht? Dat is afhankelijk van welke vrijstelling aan de leerling is toegekend bij geoorloofd schoolverzuim.

Welke vormen van vrijstelling bestaan er?

Je kunt natuurlijk niet ‘zomaar’ (deels) niet meer naar school gaan als je nog leerplichtig of kwalificatieplichtig bent. Dan krijgt de leerling het met de leerplichtambtenaar aan de stok. Aanvraag van een vrijstelling is dus nodig. In de wet staat een onderscheid tussen een vrijstelling van inschrijving (artikel 5 en 5a Leerplichtwet (Lpw)) en de vrijstelling van geregeld schoolbezoek (artikel 11 Lpw). Omdat dit verwarrend kan zijn, kiezen wij voor de termen ‘reguliere vrijstelling’ en ‘tijdelijke vrijstelling’.

Wie beoordeelt de vrijstelling?

Wie bepaalt welke vrijstelling mogelijk is? Kan de school aangeven dat terugkeer geen optie meer is? Of zijn het de ouders die uiteindelijk bepalen wat goed is voor hun kind? Beiden bepalen dit niet. Om af te kunnen wijken van de verplichte onderwijstijd moet de school toestemming vragen via de Onderwijsinspectie. Verzuim van een leerling moet een school doorgeven aan het Verzuimloket DUO. Dit valt onder het bereik van de Onderwijsinspectie. Het verzuimloket van DUO geeft de melding door aan de leerplichtambtenaar van de gemeente. De leerplichtambtenaar beoordeelt of er reden is de leerling vrijstelling van de leerplicht te verlenen (artikel 16 Lpw). Hiervoor kan ook een arts of psycholoog worden ingeschakeld om de leerling te onderzoeken.

Wat is het gevolg van een tijdelijke vrijstelling?

Als sprake is van een vrijstelling van geregeld schoolbezoek (tijdelijke vrijstelling) dan blijft de leerling ingeschreven op school. De school waar de leerling staat ingeschreven, is verantwoordelijk om hem een zo goed mogelijke plek in het onderwijs aan te bieden (maatwerkonderwijs op grond van de zorgplicht). De school stelt, in overleg met de ouders, een ontwikkelingsperspectiefplan voor de leerling op. Het is dan ook mogelijk om bijvoorbeeld dagbesteding in te zetten als tijdelijke vervanging van het onderwijs. Hiermee werkt de leerling aan het behalen van leerdoelen. Het onderwijs betaalt dit traject.

Wat is het gevolg van een reguliere vrijstelling?

Als er een vrijstelling van inschrijving is (reguliere vrijstelling), heeft de school geen zorgplicht meer. Het is dan aan de gemeente om zorg te dragen voor een passende daginvulling voor de jeugdige als dit nodig is om aan de doelen van de Jeugdwet te voldoen (artikel 2.3 Jeugdwet). Daarvoor doet de gemeente eerst zelf nog onderzoek naar de problematiek van de jeugdige en de passende hulp hierbij. De kosten komen voor rekening van de gemeente.

Hoe zit dat nu in de casus van Milan?

Nu we dit allemaal hebben uitgezocht kunnen we de casus van Milan oplossen. Milan gaat voorlopig niet meer naar school. Onduidelijk is of en wanneer Milan terug kan keren naar school. De school moet melden dat Milan op dit moment geen onderwijs meer volgt. Vervolgens onderzoekt de leerplichtplichtambtenaar de situatie. De leerplichtambtenaar vraagt onder andere advies bij de huisarts op. Deze geeft aan dat Milan voorlopig een andere omgeving nodig heeft om onderwijs te kunnen volgen. Op basis van het onderzoek stelt de leerplichtambtenaar geoorloofd schoolverzuim vast en verleent een vrijstelling van geregeld schoolbezoek (tijdelijke vrijstelling). Dat betekent dat de school voor Milan verantwoordelijk blijft. De school moet dan een passende onderwijsplek voor Milan inzetten. Dit kan ook een plek buiten school zijn. De kosten van deze plek komen voor rekening van de school en niet voor de gemeente.