Roep om zelfredzaamheid is niet erg geloofwaardig

Waarstaatjegemeente

Het onderzoek is gebaseerd op de Burgerpeiling, een onderdeel van Waarstaatjegemeente.nl. De Burgerpeiling is de afgelopen 18 maanden uitgevoerd in 73 gemeenten, er deden ruim 56 duizend mensen aan mee.

Eigen verantwoordelijkheid
Mensen worden door de overheid steeds vaker aangesproken op hun ‘eigen verantwoordelijkheid’ en op ‘collectief redzaam’ zijn. Of het nu gaat om openbare ruimte, publieke voorzieningen of zorg, inwoners wordt gevraagd zelf regie te voeren en samen meer te betekenen. De veronderstelling is dat als inwoners meer gaan doen, de overheid zich kan terugtrekken en dat inwoners al doende zelfredzamer, initiatiefrijker en vooral zorgzamer zullen worden. Maatschappelijke betrokkenheid is in de ogen van veel beleidsmakers zowel een doel, als wel een middel om samen zorg te dragen voor het individueel welzijn. En de verwachtingen van informele ondersteuning zijn hoog, aldus King.

Dekmantel voor bezuinigingen
Maar simpelweg roepen dat burgers collectief redzaam behoren te zijn en ‘voor elkaar moeten zorgen’ leidt eerder tot weerstand en argwaan, aldus de onderzoekers. De timing van een beroep op meer collectieve redzaamheid is bovendien nogal ongelukkig. Het voedt de verdenking dat het een dekmantel is voor harde bezuinigingen. Inwoners hebben ook moeite met het feit dat gemeenten zich aan de ene kant flink bemoeien met de zorg en aan de andere kant afstand nemen en zelfs terugtreden.

Verminderen vraagverlegenheid
In dit geweld is er maar bijzonder weinig ruimte voor kwetsbaarheid in onze samenleving. Op enig moment is iedereen wel eens kwetsbaar en terughoudend in het uitsteken en aanvaarden van een helpende hand. ‘Wees dus als gemeente voorzichtig met het nadruk leggen op zelfredzaamheid, eigen kracht en zelfregie’, schrijven de onderzoekers. ‘De grootste uitdaging als gemeente ligt waarschijnlijk in het verminderen van vraagverlegenheid en handelingsverlegenheid en het wegnemen van de onderschatting ten aanzien van toekomstige hulpbereidheid van buurtbewoners.’

Stimuleren
Het risico bestaat dat mensen zich daardoor nog meer terugtrekken en onbereikbaar worden voor hulpverleners. Dat kan uiteindelijk leiden tot onhoudbare situaties en hoge zorgkosten voor complexe professionele ondersteuning. King adviseert gemeenten daarom deze groep op een vriendelijke manier te stimuleren sociaal actiever te worden, door zowel hulpbehoevenden als hulpverleners te verbinden en goed te informeren. Zo’n 7% van de volwassen Nederlandse bevolking bevindt zich in een zorgwekkende situatie omdat zij een beperkt sociaal netwerk hebben en beperkt meedoen in de samenleving. Juist deze mensen aanspreken op hun zelfredzaamheid werkt vaak averechts, aldus het rapport.