Advies: afstemming tussen zorgwetten kan beter

De Raad voor het Openbaar Bestuur (Rob) vindt dat er meer samenhang moet komen tussen de Wmo 2015, de Jeugdwet en de Wet publieke gezondheidszorg.

Knelpunten
De Rob signaleert daarnaast belangrijke knelpunten voor gemeenten in de uitvoering van zorgwetten, waarbij vooral de knip tussen Wmo 2015, Wlz en Zvw leidt tot wal- en schipsituaties voor kwetsbare burgers. Ook kwetsbare groepen zoals daklozen en verslaafden zijn onvoldoende in beeld voor maatschappelijke ondersteuning door gemeenten. Dit meldt de Rob in zijn advies ‘Zorg voor samenhangende zorg’ over de uitvoering van gemeentelijke zorgwetten. Volgens de Rob kan kennis en informatie bij GGD’en en jeugdgezondheidszorg beter worden benut voor gemeentelijk gezondheidsbeleid, zowel bij de Wmo 2015 als de Jeugdwet. Dergelijke ‘preventiecoalities’ bevorderen ook de samenwerking tussen zorgverzekeraars en gemeenten.

Harmoniseren
Op initiatief van de Tweede Kamer heeft de Rob een analyse gemaakt van alle verschillen tussen de zorgwetten. De wetten blijken sterk te variëren in achterliggende filosofie. Zo zou integrale dienstverlening altijd centraal moeten staan op de gebieden publieke gezondheid, preventie, zorg, jeugdhulp, onderwijs, welzijn, wonen, werk en inkomen. Maar dit is alleen goed geregeld in de Wmo 2015 en de Jeugdwet, het blijkt niet uit de andere desbetreffende wetten. Deze moeten daarom snel worden aangepast.

Grote verschillen

Ook zijn er grote verschillen in de zorgwetten over de wijze waarop aanspraak kan worden gemaakt op een persoonsgebonden budget, het wel of niet betalen van eigen bijdragen, in rechten en voorzieningen en de wijze waarop deze worden vastgesteld. ‘Het schuurt tussen de zorgwetten. In de regels (de wet), in de verantwoordelijkheidsverdeling (de pet) en in de financiële verhoudingen (het budget)’, schrijft de Rob. Harmoniseer daarom de wettelijke regels, luidt het advies.

Concrete voorstellen

Verder hoeft het stelsel van zorgwetten niet op de schop, vindt de Rob. Wijziging van het wettelijk stelsel neemt het verschil in sturingsfilosofie bij de zorgwetten toch niet weg. Van wijziging hoeft pas sprake te zijn als zich structureel onaanvaardbare situaties voordoen en gemeenten er niet in slagen een aanvaardbaar evenwicht te vinden in de verschillende belangen. Onaanvaardbaar is de situatie niet, schrijft de Rob. Wel wringt het in de praktijk bij vooral burgers en professionals. Aan professionals wordt gevraagd binnen het systeem ruimte te zoeken voor maatwerk. Maar dan wel doelmatig, doeltreffend en rechtmatig. Om professionals bij te staan, bepleit de raad een wettelijke afwijkingsbevoegdheid van alle huidige regels. Zo kunnen gemeenten, zorgverzekeraars of GGD’en situaties van burgers oplossen waarin regels niet in voorzien of leiden tot ongewenste effecten.

Klachtafhandeling

De burger kan ondertussen echt worden vermalen in de bureaucratie, signaleert de Rob. De raad sluit zich aan bij de adviezen van de nationale ombudsman, die vindt dat gemeenten meer eigenaar worden van de klachtbehandeling in de domeinen ondersteuning, jeugd en publieke gezondheid. Dit kan echter alleen als landelijk een einde komt aan de grote verschillen in klachtafhandeling in de zorgwetten. Nu heeft elke wet z’n eigen klachtenregime. Dat leidt tot verschillende regelingen, bepalingen, klachtbehandelaars en –coördinatoren.

Maatgevend

Tot slot roept de Rob de rijksoverheid en de politiek op om in aansluiting op bestaande wetsevaluaties een ander soort evaluatie te laten uitvoeren. Niet een evaluatie naar de doeltreffendheid of doelmatigheid van het gevoerde beleid, maar een beschouwing over de maatschappelijke gevolgen van de zorgwetten in samenhang met de decentralisatiewetgeving in het sociale domein. Alleen dan kunnen maatgevende uitspraken worden gedaan over een meer systematische herziening van het zorgstelsel.