'Represailles na niet tekenen van integriteitsverklaring'

De integriteitsverklaring die alle medewerkers van de gemeente Veghel sinds voorjaar 2007 moeten ondertekenen, deugt niet. Dat stellen drie hoogleraren, die op verzoek van Binnenlands Bestuur de verklaring bestudeerden. Om het document is veel te doen in de Brabantse gemeente. Binnen de ambtelijke organisatie heerst onrust omdat het niet tekenen van de verklaring tot represailles zou leiden. Dit laatste staat althans in een zwartboek over de gemeentelijke organisatie. Drie oppositiepartijen hebben dat geschrift opgesteld na gesprekken met (ex-)medewerkers van de gemeente.

Deze week besloot gemeentesecretaris Rick Maas zijn functie tijdelijk neer te leggen. Reden zijn de verdachtmakingen aan zijn adres, zoals die niet alleen in het zwartboek, maar ook in het Brabants Dagblad te lezen waren. Hij vindt dat onderzoek eerst moet uitwijzen of hij, zoals in het zwartboek staat, medewerkers heeft geïntimideerd. De gemeenteraad stuurt echter aan op een breder onderzoek naar de bedrijfscultuur van Veghel, omdat ook in andere situaties leidinggevenden intimiderend gedrag zouden vertonen.

Dat de integriteitsverklaring tot onrust heeft geleid onder medewerkers van de gemeente Veghel, kan hoogleraar Muel Kaptein (Erasmus Universiteit) zich goed voorstellen. 'Als ik bij deze gemeente zou gaan werken en deze verklaring moest ondertekenen, zou ik mij unheimisch voelen', aldus de hoogleraar bedrijfsethiek en integriteit. 'Dat ligt vooral aan de open formuleringen. Zo tekenen medewerkers ervoor zich te houden aan de regels voor integer handelen. Maar welke zijn dat? Dat is onduidelijk. Er wordt niet naar verwezen.' Het bedrijfsleven werkt volgens Kaptein ook met dit soort verklaringen, maar dan 'veel vriendelijker geformuleerd en uitgebreider gemotiveerd'.

Grondrecht

'Als u wettelijk verplicht bent informatie te verschaffen, dan voldoet u daaraan zonder de belangen van de gemeente Veghel te schaden en zonder u zelf persoonlijk te bevoordelen', zo luidt artikel vier van de omstreden verklaring. De Nijmeegse hoogleraar Michiel de Vries heeft grote moeite met deze passage. 'Als ambtenaren wettelijk verplicht zijn tot het geven van informatie, geldt dat ook in het geval de gemeente daardoor wordt geschaad. Een wettelijke verplichting voor ambtenaren tot het geven van informatie kan niet worden ingeperkt door het mogelijk schaden van gemeentelijke belangen daardoor.'

Tekenen van de verklaring, betekent ook het deels afstand doen van grondrechten. Kaptein, De Vries en de Amsterdamse hoogleraar Hans van den Heuvel vinden dat veel te ver gaan. 'Het artikel waarin de grondrechten worden ingeperkt, is ronduit ongeoorloofd. Vrijheid van meningsuiting, vereniging, vergadering en betoging gelden voor iedereen. Er kunnen voor ambtenaren beperkingen gelden. Die mogen echter niet algemeen worden opgelegd maar per geval, want afhankelijk van de functie en de omstandigheden, worden beoordeeld', aldus de hoogleraar Beleidswetenschap aan de Vrije Universiteit.

Maatregelen

Meerdere medewerkers van de gemeente Veghel hebben protest aangetekend tegen de verklaring, maar slechts één ambtenaar, een jurist, heeft geweigerd te tekenen. Zij kwam, zo zegt ze, hierover in aanvaring met de gemeentesecretaris. Die dreigde volgens haar met disciplinaire maatregelen als zij zou volharden niet te tekenen. Zowel de gemeentesecretaris als het college, dat de integriteitsverklaring heeft goedgekeurd, willen vragen van dit blad niet beantwoorden. De ondernemingsraad beschouwt de kwestie als een 'interne aangelegenheid'. Een woordvoerder verwijst naar een schriftelijke reactie. Daarin kondigt de gemeentesecretaris aan zich lopende onderzoek tijdelijk terug te trekken en spreekt het college waardering uit voor het functioneren van gemeentesecretaris Maas.