Motiverende gespreksvoering: het belang voor de generalist

Een sociale professional die als generalist werkt, kan niet zonder motiverende gespreksvoering. Maar wat is dat nou precies? En waarom is het zo belangrijk in het werk van generalisten in sociale wijkteams? Wij lopen mee met Bart Verhagen, trainer bij RadarVertige, die met twee collega’s een leertraject motiverende gespreksvoering uitvoert bij de wijkteams in Amersfoort en de Regio Eemland.

Gemeente formuleert doel

Het wijkteam in Amersfoort bestaat, net als de meeste teams, uit een bonte mix van mensen. Ze komen uit de zorg, maatschappelijke dienstverlening, wijkverpleging of jeugdreclassering. Inmiddels is iedereen generalist. De gemeente heeft hun doel als volgt geformuleerd: Het Wijkteam biedt ondersteuning, op een nieuwe manier. Dichtbij huis, snel en met vaste contactpersonen. Voor uw vragen en zorgen over uw gezin, de opvoeding van uw kinderen, echtscheiding, huiselijk geweld, psychische problemen, werkloosheid, geld, eenzaamheid, overlast en meer.

Hulpverlenersstand

De nieuwe manier van werken komt nog niet overal helemaal uit de verf. In de praktijk blijken generalisten toch snel in de ‘hulpverlenersstand’ te schieten en onvoldoende gebruik te maken van het netwerk van de cliënt. De professionals moeten leren vertrouwen op zelfsturing en zelfredzaamheid van de burger. Hulpverleners die zich willen ontwikkelen tot generalist nieuwe stijl hebben veel baat bij een leertraject motiverende gespreksvoering.

Wat is motiverende gespreksvoering?

Motiverende gespreksvoering (MG) is in 1983 voor het eerst in een artikel beschreven door William Miller. De aflopen decennia heeft MG zich steeds verder ontwikkeld en is het gebruik ervan uitgebreid. Tegenwoordig luidt een veelgebruikte definitie:

Motiverende gespreksvoering is een doelgerichte persoonsgerichte gespreksstijl, bedoeld om verandering van gedrag te bevorderen door ambivalentie ten opzichte van verandering te helpen verhelderen en oplossen.

Motivatie versterken

MG is een specifieke benadering bij gesprekken met mensen voor wie het van belang is dat zij hun gedrag en leefstijl veranderen. Het is nadrukkelijk geen techniek om mensen over te halen iets te doen wat ze niet willen. Het is een manier om de eigen motivatie van de cliënt op te roepen en te versterken.

Zelfsturing cliënt stimuleren

Cliënten vinden het niet altijd even makkelijk om over hun eigen gedrag en leefstijl te praten. Ze zijn zich niet bewust van de noodzaak of voelen zich niet zelf verantwoordelijk. Meer en meer ontstaat het inzicht dat gedragsverandering bij cliënten te bereiken is door hen te betrekken bij hun eigen proces. Met andere woorden, door de zelfsturing bij de cliënt te stimuleren. MG is een gespreksstijl waarbij die invalshoek alle aandacht krijgt.

 

Onverschillige betrokkenheid

Iedereen heeft wel iets tegenstrijdigs in zich: Ik wil tien kilo afvallen, maar kan mijn eetpatroon echt niet aanpassen of Ik wil graag van mijn schulden af, maar kan onmogelijk nog zuiniger leven. Het is de kunst om cliënten zodanig te ondersteunen dat ze de voor hen juiste keuze kunnen maken en hen te helpen die keuzes ook om te zetten in acties. Valkuil voor generalisten is dat ze terugschieten in de ‘reparatiereflex’ en zelf de oplossing aandragen. Dat komt de zelfredzaamheid van de cliënt niet ten goede. De juiste basishouding helpt om de reparatiereflex te voorkomen en bepaalt grotendeels ook de kwaliteit van het cliëntcontact. Die houding noemen wij ook wel onverschillige betrokkenheid.

De basishouding

De basishouding die centraal staat bij motiverende gespreksvoering bestaat uit vier componenten:

1. Samenwerken
   De generalist staat náást de cliënt in plaats van erboven.
2. Aanvaarden
   De cliënt neemt soms andere beslissingen dan de generalist zou willen en kan ergens anders staan in het veranderproces. De generalist aanvaardt de cliënt zoals hij is.
3. Ontlokken
   Veranderdoelstelling (focus), redenen voor verandering, veranderplan en hoop worden aan de cliënt ontlokt, niet opgelegd.
4. Compassie
   Het belang van de cliënt staat centraal, de generalist toont empathie en heeft als professional een gidsende rol.

Voorbeelden om verandertaal op te roepen

Met de juiste vraagstelling is verandertaal op te roepen bij cliënten:

Over de nadelen van houden zoals het is

• Wat vindt u vervelend aan de huidige situatie?
• Wat gebeurt er volgens u als u nergens iets aan verandert?

Over de voordelen van verandering

• Hoe wilt u het graag anders zien?
• Wat zijn de voordelen van die verandering?

Optimisme over verandering

• Wie kan u helpen om die verandering tot stand te brengen?
• Hoeveel vertrouwen hebt u dat u deze verandering kunt doorvoeren?

Bedoeling om te veranderen

• Wat zou u willen proberen?
• Welke mogelijkheid past volgens u het meest bij u?

Oefenen, oefenen, oefenen

Nieuwe gewoontes aanleren betekent vaak vooral oude gewoontes afleren. Daarom moeten generalisten zo veel oefenen om zich de basishouding eigen te maken. Ze leren door te doen. Voor de generalist in het wijkteam vormt het leertraject motiverende gespreksvoering dan ook slechts de aanzet. Het leerproces begint pas echt in de praktijk.

Eerste reacties

De eerste trainingsdag motiverende gespreksvoering in Amersfoort was intensief. Iedereen is enthousiast en wil er graag mee verder. De meesten verwachten in hun dagelijkse werkpraktijk veel profijt te hebben van de basishouding. Een van de deelnemer daarover:

Het is een zeer waardevolle training, zowel persoonlijk als voor het team. Soms is het lastig om casussen los te laten. In deze training ging dat erg goed, juist omdat we even niet werkten met bestaande casuïstiek. De ware aard kwam naar voren. Wat deze training bijzonder maakt, is het vele oefenen. We passen de theorie direct toe.

Resultaat motiverende gespreksvoering

Een paar weken na de eerste trainingsdag is er een terugkomdag in Amersfoort. Daar gaat het wijkteam in op de ervaringen van de afgelopen weken. De generalisten zijn (nog steeds) erg enthousiast over motiverende gespreksvoering. Weliswaar staan ze pas aan het begin, maar ze hebben toch al flinke stappen gezet. We luisteren naar wat er leeft bij de verschillende deelnemers:

Ik ben me veel bewuster van motiverende gespreksvoering en merk dat ik een deel van de technieken eigenlijk al toepas. Door de juiste vragen te stellen zet ik de cliënt aan het denken. Zo lok ik verandertaal uit. Dat geeft me veel energie.

Voor anderen blijft het nog wel stoeien:

De afgelopen weken heb ik bewust geoefend met motiverende gespreksvoering. Het is best lastig. Hoe blijf je rustig? Hoe houd je de basishouding aan? Aanvaarden vind ik lastig, vooral als mensen boos worden of gaan schelden.

Iedereen is het er inderdaad over eens dat aanvaarden het lastigste onderdeel is van de basishouding.

Gouden tip

We sluiten de eerste terugkomdag af met een gouden tip van een van de deelnemers:

Cliënten moeten de ruimte krijgen om hun eigen beslissingen te nemen. Het voortraject is ontzettend belangrijk. In die periode bouw je de relatie met een cliënt op, dus daar moet je veel aandacht aan besteden. Mijn gouden tip? Heb geduld, want het kost tijd!

Derde terugkomdag

Na de derde terugkomdag zijn de medewerkers alleen maar enthousiaster geworden. Veel deelnemers passen motiverende gespreksvoering dagelijks toe en hebben geoefend in gesprekken met cliënten, onderling of in de privésfeer. Ze voelen dat ze nu beter aansluiten bij de cliënt, dat er minder wrijving is en dat de gesprekken veel soepeler verlopen. Een ervaring uit de praktijk laat dat goed zien. Een cliënt merkt op dat een gesprek heel anders verloopt dan bij eerdere ontmoetingen. Als de generalist vraagt waarom dat is, zegt het voorzichtige antwoord van de cliënt alles: “Ik heb het gevoel dat je nu voor het eerst echt naar me luisterde….”

 

Meer weten?

Behalve in Amersfoort en Eemland traint RadarVertige ook generalisten in onder meer Utrecht en Eindhoven. Deelnemers die al eerder in aanraking waren gekomen met MG beoordeelden de aanpak van RadarVertige als veruit de beste. Wilt u meer weten over Motiverende Gespreksvoering? Of hoe ook andere trainingen uw wijkteam beter kunnen laten functioneren? Neem contact op met Bart Verhagen, b.verhagen@radarvertige.nl.