Mentoring: het geheim van succesvol preventief jeugdbeleid

Als projectleider bij Goal, hét mentorproject voor jongeren in Amsterdam, heeft Marian Zandbergen de afgelopen paar jaar gezien hoe belangrijk een vrijwillige mentor voor veel jongeren kan zijn. In de meeste grote en middelgrote gemeenten draaien wel een of meer enigszins vergelijkbare projecten, waar vrijwillige mentoren (ook wel coaches, buddy’s of maatjes) jongeren coachen. Alleen verschilt de opzet per project enorm. Zandbergen beziet de diverse mentorprojecten in ons land en legt uit hoe een verdere professionaliseringsslag op dit vlak voor nog veel betere resultaten kan zorgen.

Krachtig instrument

Een betrokken, persoonlijke coach vanuit een totaal andere achtergrond en invalshoek heeft een enorm effect op een jongere. Het blijkt zelfs zo’n krachtig instrument, dat mentoring in elke gemeente de hoeksteen van preventief jeugdbeleid zou moeten zijn. Een grote kans voor gemeenten die nog niet weten waar zij het beste op kunnen inzetten om jeugdhulp te voorkomen of hoe zij formele en informele ondersteuning aan jongeren kunnen verbinden. Terwijl het geheim achter de aanpak van een goed opgezet mentorproject wereldschokkend simpel is: intensieve persoonlijke aandacht gecombineerd met een belangeloze motivatie om iemand verder te helpen. Elke Nederlandse jongere in een kwetsbare situatie verdient een vrijwillige mentor.

 

Veel verschillende mentoring initiatieven

Via Google levert ‘mentorproject jongeren’ een hele reeks aan inspirerende projecten op. Vaak om een specifieke doelgroep te bedienen, zoals (ex-)dak- en thuisloze jongeren, jonge moeders of jongeren met een psychische of lichamelijke beperking. Enkele voorbeelden:

• Mentoren op Zuid, Rotterdam: Studenten van de Hogeschool Rotterdam (bijvoorbeeld pedagogiek of SPH) zijn mentor van (middelbare) scholieren. Ze helpen bij onder meer beroepsoriëntatie of verbetering van schoolprestaties.
• Alphen aan de Rijn: Mensen uit het bedrijfsleven begeleiden gemotiveerde jongeren (terug) naar een opleiding, om een startkwalificatie te halen.
• JIM-aanpak: Samenwerkende jeugdhulporganisaties hebben een alternatief voor een uithuisplaatsing ontwikkeld, met mentoren uit de eigen omgeving van de jongeren.
• Don Bosco Jonathan: Maatjesproject dat ervaringsdeskundige leeftijdsgenoten inzet om jongeren te coachen.

Grote verschillen

De diverse mentorprojecten richten zich dus op allerlei doelgroepen en gebruiken daarbij mentoren met uiteenlopende achtergronden. Maar de grootste verschillen zien we terug in de professionaliteit van de uitvoering en de tijd die een betrokken organisatie te besteden heeft. Het ene project kan een aantal medewerkers fulltime inzetten, terwijl een ander het moet doen met een paar uur per week. Ook de kwaliteit en intensiteit van training en begeleiding voor vrijwillige mentoren verschilt nogal. En in de monitoring van de resultaten voor zowel jongeren als mentoren valt eveneens nog het nodige te winnen.

Social Return?

Al die verschillende projecten leveren hoogstwaarschijnlijk ook verschillende resultaten op. Maar daar schuilt in veel gemeenten nou net het probleem: een flink aantal mentorprojecten kan de sociale waarde moeilijk inzichtelijk maken voor hun financiers. Meestal komt dat door een gebrek aan tijd en geld, waardoor het de projecten ook weer ontbreekt aan de juiste kennis en instrumenten. Gemeenten en andere financiers krijgen daar maar moeilijk grip op.

Vergroten van de impact

Mentorprojecten zijn op specifieke aspecten enorm gebaat bij een professionaliseringsslag, waardoor hun impact op het leven van jongeren een stuk groter kan worden. Veel jongeren die een vrijwillige mentor hard kunnen gebruiken vallen vooraf bijvoorbeeld buiten een sterk afgebakende doelgroep. Omdat ze op de havo in plaats van het vmbo zitten, omdat ze nét te oud zijn of omdat ze in een andere, kleinere gemeente wonen waar geen passend mentorproject beschikbaar is. Slimme verbindingen en samenwerking met andere gemeenten en initiatieven kunnen zowel het bereik als de impact van een project vergroten. Bij veel formele vormen van ondersteuning werken gemeenten al samen, waarom zou dat in dit geval niet ook kunnen?

Training en begeleiding mentoren

Behalve door meer jongeren te bereiken is bij veel mentorprojecten ook winst te halen via betere investeringen in de training en begeleiding van mentoren. Dat geldt zowel voor professionele begeleiding vanuit het project als voor het onderlinge contact tussen de mentoren. Door de bijkomende kosten is de ondersteuning aan de vrijwillige coaches vaak nog gering. Natuurlijk hebben veel vrijwilligers die zich aanmelden als mentor van nature al een goede houding en beschikken zij over bepaalde eigenschappen die hen tot een goede mentor maken. Maar met goede ondersteuning kunnen mentoren veel meer voor de jongeren betekenen. Het zijn vrijwilligers, zij moeten zich gesteund voelen, een professionele organisatie hebben om op terug te vallen en met anderen hun ervaringen en knelpunten kunnen bespreken. Daar hebben mentor én jongere profijt van.

Inzichtelijk

Het is belangrijk om de resultaten van mentorprojecten beter inzichtelijk te maken. Want ook al zien projectmedewerkers met eigen ogen duidelijk wat een mentor voor een jongere betekent, dan nog is het niet makkelijk om deze opbrengsten op projectniveau in beeld te brengen. Terwijl gemeenten en andere financiers, maar ook samenwerkingspartners van mentorprojecten (zoals scholen en jeugdhulporganisaties), willen weten welk sociaal rendement zij met hun investering in geld en/of tijd behalen. Zulke inzichten vergroten continuïteit en bereik, waardoor er weer meer jongeren iets aan kunnen hebben.

Wat staat u te doen?

Het concept mentoring is weliswaar alom bekend, maar de rek is er nog lang niet uit. Integendeel. Anderhalf jaar na de decentralisatie jeugdhulp heeft het preventief jeugdbeleid weer de aandacht terug die het verdient. Gemeenten doen er goed aan de ruimte voor verbetering te pakken en het concept van deze vorm van vrijwillige inzet voor kwetsbare jongeren ten volste te gaan benutten. Gemeenten met een goed georganiseerd mentorproject voor de jongeren zullen de potentie daarvan zeker ontdekken!

Marian Zandbergen is beleidsadviseur en projectleider binnen het preventief jeugdbeleid en de jeugdhulp – m.zandbergen@radaradvies.nl