Radicalisering en de rol van de lokale overheid

De landelijke aandacht voor radicalisering en extremisme is de laatste jaren begrijpelijkerwijs toegenomen. De berichten gaan over de lokroep van organisaties zoals IS. En over jongeren die besluiten ‘ineens’ te vertrekken naar Syrië om zich daar te mengen in de strijd. Of die in ons land het toelaatbare overschrijden, waarvoor ze worden opgepakt. Welke rol kan de lokale overheid spelen om zulke excessen te voorkomen, door bijtijds bij te sturen of in te grijpen? Vanuit onze Europese en binnenlandse opdrachten met het Radicalisation Awareness Network (RAN) hebben wij een schat aan expertise en ervaringen opgedaan. Die delen wij graag met u.

Radicalisation Awareness Network (RAN)

Sinds 2012 ondersteunt en coördineert RadarAdvies, in opdracht van de Europese commissie, het Europese Radicalisation Awareness Network (RAN). Dit netwerk brengt professionals uit de verschillende EU lidstaten bij elkaar om kennis en ervaringen uit te wisselen. RAN is gericht op de preventie van radicalisering en gewelddadig extremisme.

 

Ook in úw gemeente

In iedere gemeente kunnen jongeren leven die zich beraden op extreme stappen. Door individuele problematiek of sociale spanningen voelen ze zich aangetrokken tot groeperingen die radicaliseringsprocessen aanwakkeren, of zijn daar vatbaarder voor. Het is belangrijk om zulke ontwikkelingen vroegtijdig te signaleren. Want dat is het stadium waarin nog relatief veel te bereiken valt. De schade voor de betreffende jongere, ouders en gemeenschap kan dan beperkt blijven. Voor gemeenten presenteren wij met betrekking tot radicalisering de volgende 5 G’s als belangrijke aandachtspunten.

Gedragsverandering herkennen

Hoe zijn radicaliserende jongeren te herkennen? Alle jongeren gedragen zich immers wel eens tegendraads, schoppen tegen bestaande instituties en laten een eigen, soms extreem geluid horen. Dat hoort bij het opgroeien. Bovendien bestaan er geen uiterlijke kenmerken om een geradicaliseerde of naar radicalisering neigende jongere te herkennen. Onderzoek en ervaringen tonen aan dat het vooral gaat om gedragsveranderingen. Door dat gedrag te bespreken, wordt duidelijk welke problemen er spelen. Er kan sprake zijn van bijvoorbeeld depressie, schulden of verslaving, maar het kan ook gaan om (eerste) stappen richting radicalisering. Investeer daarom in kennis voor de betrokken professionals.

 

Geleidelijk proces

Radicalisering ontstaat niet van vandaag op morgen, maar vindt plaats volgens een geleidelijk proces van vallen, opstaan, doorgaan en tegenslagen al dan niet te boven komen. Binnen dat proces zijn er bepalende momenten, ontmoetingen en ervaringen (interventies) die iemand een volgende stap laten zetten. (Psychologische) problemen zorgen daarbij vaak voor een grotere vatbaarheid. Van familie en vrienden kunnen daarentegen weer dempende impulsen uitgaan.

Gezamenlijk beeld en aanpak

Gemeentelijke partners hebben dagelijks te maken met jongeren. In het onderwijs, op straat of via ondersteuning en zorg. Die partners werken met de gemeente samen via sociale (wijk)teams, van waaruit ook gesprekken plaatsvinden met inwoners. In sommige gemeenten is de expertise rondom veiligheid georganiseerd in afzonderlijke SAVE-teams (SAmenwerken aan VEiligheid – samenwerkingsverband van Samen Veilig Midden-Nederland, Raad voor de Kinderbescherming Midden-Nederland en William Schrikker Groep, ondersteund door Eigen Kracht Centrale).

 

Multidisciplinair overleg
Een belangrijke eerste stap is om vooral aan te sluiten bij deze multidisciplinaire overleggen. Bekijk radicalisering niet als iets exotisch, maar neem het op als onderdeel van het al bestaande pallet van domeinen en bespreek het in die context met elkaar. Bij afzonderlijke signalen, alleen vanuit school, straat of huis, gaan meestal namelijk nog geen alarmbellen rinkelen. De ernst van de situatie blijkt pas door de signalen samen te voegen en met elkaar te bespreken. Lokaal kan het sociaal (wijk)team in combinatie met het SAVE-team een gezamenlijk beeld schetsen, maar dat kan ook regionaal gebeuren via bijvoorbeeld het veiligheidshuis. Stel in dit kader de verschillende escalatiemodellen op elkaar af, om snel tot een effectieve aanpak te kunnen komen.

 

Gezond opvoedklimaat en weerbaarheid

Maar voorkomen is beter dan genezen. Daarom moet bestaand gemeentelijk beleid er mede op zijn gericht om preventief een goed opvoedklimaat te creëren. Ter voorkoming van radicalisering en om de weerbaarheid van kinderen en jongeren te verhogen. Bijvoorbeeld op school en via CJG of jongerenwerk, maar ook door jeugdwerkloosheid en voortijdig schoolverlaten aan te pakken. Bovendien moeten taboes in de opvoeding aan de orde kunnen komen.

Gespecialiseerde aanpak voor terugkeerders

Tot slot kan het zijn dat een geradicaliseerde jongere vanuit het buitenland terugkeert naar uw gemeente. In eerste instantie zijn politie en justitie, al dan niet landelijk, aan zet. Maar een monitor van zulke jongeren in hun thuisomgeving kan belangrijke informatie opleveren over de stand van zaken of te verwachten ontwikkelingen. Tegelijkertijd is er in veel gevallen nazorg nodig, in de vorm van een (gespecialiseerde) persoonsgerichte aanpak gericht op deradicalisering en re-integratie. 

 

Wilt u meer weten over de rol die de lokale overheid kan spelen om radicalisering te voorkomen of terug te dringen? Neem vrijblijvend contact met ons op.

• Arnaud Brix – a.brix@radaradvies.nl
• Ferdinand Oort – f.oort@radaradvies.nl
• Maarten van de Donk – m.vandedonk@radaradvies.nl

Bekijk ook het landelijk actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme, een gezamenlijke uitgave van Ministerie van Veiligheid en Justitie, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid en Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.