Goede alternatieven voor gesloten jeugdzorg

Er moeten op tijd goede alternatieven komen voor de voorgenomen opheffing van de huidige vorm van gesloten jeugdzorg. Ervaringsdeskundigen en professionals hebben hier concrete ideeën over, maar maken zich zorgen over het uitvoeringsplan en wanneer dat er zal zijn. RadarAdvies adviseert verschillende jeugdzorginstellingen met gesloten jeugdzorg. Hier zijn kleinschalige alternatieve woonvormen gerealiseerd met focus op een lonkend toekomstperspectief.

Eind 2021 is de motie over het stoppen met gesloten jeugdzorg van de kamerleden Peters (CDA) en Kuiken (PvdA) kamerbreed aangenomen. Deze motie vraagt de regering met plannen te komen om:

• te stoppen met gesloten jeugdzorg met zo min mogelijk uithuisplaatsingen
• in te zetten op ambulante zorg, passende hulp, wonen dicht bij huis, stabiliteit, liefde, aandacht en structuur
• het netwerk van het gezin bij plannen en oplossingen nadrukkelijk te betrekken en samen te leren hoe we de hulp voor gezinnen en jongeren kunnen verbeteren

Ervaringsdeskundigen gesloten jeugdzorg

Jason Bhugwandass, Nienke van der Pal en Carlijn Hoogeveen zijn drie ervaringsdeskundigen in de gesloten jeugdzorg. Jason was te zien in de aflevering Overleven van de serie Tygo in de psychiatrie (2019) en in het laatste deel van de trilogie over de falende Nederlandse jeugdzorg van Maasja Ooms (2021). Jason gaf aan dat zijn traumabehandeling zich zou moeten richten op het door hem meegemaakt huiselijk geweld en seksueel misbruik en niet in de laatste plaats de trauma’s opgelopen in de gesloten jeugdzorg.

Carlijn en Nienke deden in dagblad Trouw hun verhaal (februari 2022). Nienke beschrijft hoe ze suïcidaal en met seksuele trauma’s alleen in een kamertje zat. Herbelevingen waar ze geen weg mee wist waren het gevolg. Nienke: “De instelling is totaal geen plek voor kinderen om op te groeien, je krijgt er vooral trauma’s bij.” Carlijn (anorexia en suïcidaal) geeft aan dat ze met meer trauma’s de instelling uit kwam dan toen ze ernaartoe verhuisde.

Onderzoekers gesloten jeugdzorg

Ook onderzoekers concluderen dat de huidige formule van gesloten jeugdzorg zowel onveilig als schadelijk is. Zo concluderen de onderzoekers van de Longitudinale effectmonitor JeugdzorgPlus (2021) dat JeugdzorgPlus niet de best passende zorg is voor alle jongeren die daar gebruik van maken. En onderzoek van de Stichting Het Vergeten Kind (januari 2022) wijst uit dat:

• 87% van de jongeren onveilige situaties meemaakte
• 84% van de jongeren niet de juiste behandeling kreeg
• 86% de instelling verliet met schade door de gesloten jeugdzorg
• bij 76% de psychische klachten verergerd waren
• bij 57% het contact met belangrijke naasten was verslechterd
• 89% van de hulpverleners vond dat er betere alternatieven zijn voor de huidige formule van gesloten jeugdzorg

Alternatieven volgens Jason, Carlijn en Nienke

Het opheffen van de huidige vorm van gesloten jeugdzorg is dus bittere noodzaak. In februari 2022 hebben Jason, Carlijn en Nienke samen de position paper Stoppen met de gesloten jeugdzorg aan de Tweede Kamer aangeboden. Hierin staat welke alternatieven zij zien, zoals:

• aandacht voor bijscholing van personeel
• een driejarige transitie met een garantie voor regionale eenduidigheid
• voldoende middelen
• aansluiten bij organisaties die al experimenteren met alternatieven voor gesloten jeugdzorg (Fier, Levvel, Parlan, Pactum)
• aandacht voor het waarborgen van goed onderwijs

Daarnaast vinden ze het belangrijk dat er een duidelijke analyse plaatsvindt van de oorzaak van de problematiek, zodat interventies gericht zijn op het oorspronkelijke probleem waarvoor kinderen zorg krijgen en niet voor problematiek (bijvoorbeeld agressie), die is ontstaan gedurende de opname.

RadarAdvies ondersteunt bij hervorming

Natuurlijk kunnen we de inbreng van ervaringsdeskundigheid uit de eerste hand van mensen zoals Jason, Nienke en Carlijn niet missen. Maar we hebben ook input nodig van vertegenwoordigers van instellingen en cliëntenorganisaties om een bijdrage te leveren aan de hervorming van de gesloten jeugdzorg. Wij kunnen bij die hervorming helpen in de vorm van:

• visieontwikkeling
• ondersteuning bij het sluiten van isoleercellen die bij 11 van de 14 gesloten jeugdzorginstellingen nog in gebruik zijn
• buurtsessies met mensen die een kleinschalig alternatief voor gesloten jeugdzorg in hun wijk krijgen om kennis te maken en afspraken over contacten over en weer
• op structureel niveau een betere samenwerking tussen ggz voor volwassenen en jeugd, schuldhulpverlening en woningcorporaties om problemen van jongeren nog meer in samenhang aan te pakken dan nu gebeurt

RadarAdvies ontwikkelt kleinschalige alternatieven

Wij zijn groot voorstander van sociale netwerkstrategieën die ertoe bijdragen dat jongeren met problemen kunnen steunen op mensen waar ze van op aan kunnen. Die bepleiten we in de casusoverleggen die we begeleiden. Daarbij maken we gebruik van onze:

• ervaringsdeskundigheid met pleegzorg
• kleinschalige opvang in de vorm van een huiselijke setting in een gewone wijk
• mentoring

Onze jeugdzorgexperts ondersteunen organisaties bij het ontwikkelen van kleinschalige alternatieven. Bijvoorbeeld in zorggebied Noord-West, zie:
Eindrapportage kleine  groepen bij grote problemen.