Proeftuinen jeugdbescherming geen antwoord op crisis

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Inspectie Justitie en Veiligheid (IJenV) constateren in de nieuwsbrief ‘Signalen Jeugdbeschermingsketen juni 2023’ dat er nog steeds geen beleid is waarmee op korte termijn een einde kan worden gemaakt aan de crisis in de jeugdbescherming. Er worden winsten behaald binnen de proeftuinen van het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming, maar die werkwijze kan niet makkelijk op grote schaal geïmplementeerd worden.

Crisis in de jeugdbescherming

De inspecties publiceren sinds begin 2023 een nieuwbrief over de signalen die zij zien binnen de jeugdbescherming. Dit doen ze tot de crisis in de jeugdbescherming is opgelost. Tot op heden lijkt er nog weinig veranderd. Ook de afgelopen maanden zien IGJ en IJenV dat er te lange wachtlijsten zijn, dat kinderen met een beschermingsmaatregel geen jeugdbeschermer hebben en dat rechterlijke uitspraken niet worden uitgevoerd. Dit noemen zij onacceptabel. De Hervormingsagenda Jeugd, waarover kortgeleden een principeakkoord is bereikt, is volgens de inspecties een positieve ontwikkeling, maar biedt geen zicht op snelle verbeteringen.

Wachtlijsten Veilig Thuis

De IGJ heeft daarnaast recentelijk verschillende calamiteitenmeldingen ontvangen met betrekking tot wachtlijsten voor Veilig Thuis organisaties. Ook zijn er signalen dat de wachtlijsten bij Veilig Thuis in verschillende regio’s verder toenemen. Tevens maken de inspecties zich zorgen over de gevolgen van het akkoord met betrekking tot de caseloadverlaging van jeugdbeschermers. Het aantal cliënten per jeugdbeschermer wordt stapsgewijs verlaagd, om professionals te ontzorgen. De inspecties waarschuwen ervoor dat dit niet mag zorgen voor nog langere wachttijden.

Proeftuinen

De Hervormingsagenda Jeugd zou oplossingen moeten bieden door middel van onder andere een wijziging van de inkoopstromen, een betere samenwerking rondom specialistische jeugdhulp en een vereenvoudiging van de jeugdbeschermingsketen. Deze laatste ambitie verloopt langs het programma Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming, waarin al via 11 proeftuinen in verschillende Jeugdzorg regio’s geëxperimenteerd wordt met de nieuwe methodiek. De resultaten zijn overwegend positief, zo concluderen de inspecties nu. Echter is van een gemakkelijke transitie naar een landelijke implementatie geen sprake.

Experiment niet zonder uitdagingen

Zo is de omvang van de proeftuinen beperkt en komt de stabiliteit en continuïteit in gevaar door arbeidsmarktproblematiek. Juist omdat de schaal kleiner is heeft het veel impact wanneer medewerkers vertrekken of uitvallen. Een van de proeftuinen moest drie keer opnieuw beginnen, aldus de medewerkers tegen IGJ. Verder blijkt het ontwikkelen van nieuwe samenwerkingsvormen een lastige opgave in tijden van crisis. Ook medewerkers van de proeftuinen merken op dat er een gebrek is aan voldoende tijd en financiële ruimte om de juiste kwaliteit te bieden. Verder blijkt bestaande wet- en regelgeving niet altijd aan te sluiten op de nieuwe handelingswijzen in een proeftuin.

Wel successen

Toch zijn er ook positieve punten te noemen volgens de IGJ. De grootste winst is behaald doordat betrokken professionals van verschillende instanties beter met elkaar samenwerken. ‘De verschillende medewerkers hebben allemaal een beeld en verwachting van elkaars werk en dit blijkt in de praktijk anders. Om daaraan voorbij te komen hebben zij tijd nodig gehad. Binnen de proeftuinen begrijpen professionals elkaar steeds beter en lukt het om elkaar onderling te versterken.’ Hierdoor neemt het aantal ondertoezichtstellingen aantoonbaar af en is de cliënttevredenheid sinds de start van het programma hoog.

Lokaal beleid en politieke steun onmisbaar

Net als de hervormingsagenda bieden de proeftuinen dus ook geen zicht op een snelle aanpak van de crisissituatie die is ontstaan. Op de lange termijn zou de nieuwe werkwijze wel positieve verandering kunnen brengen. De proeftuinen geven nu nog aan dat ze bij inhoudelijke veranderingen worden begrensd doordat niet het hele zorglandschap in dezelfde beweging zit. IGJ en IJenV concluderen daarbij dat lokaal beleid en politieke steun onmisbaar is gebleken voor het succes van het experiment. Zij adviseren bestuurders om daar rekening mee te houden wanneer de implementatie van het Toekomstscenario in het hele land gaat plaatsvinden.