Integrale hulpverlening zorgt voor privacyrisico’s

Volgens de plaatselijke SP-fractie overtreedt de gemeente Amstelveen 'op grote schaal' de privacywetgeving. Zorgwethouder Marijn van Ballegooijen (PvdA) is het niet met alle kritiek van de SP eens, maar ziet wel ruimte voor verbetering. 'We zijn er als gemeente trots op dat we zo veel zorg in eigen hand hebben. Maar die rol brengt ook verantwoordelijkheden rond privacy met zich mee.'

Zorgelijk
De aantijgingen van de SP gaan met name om de aanmelding van inwoners bij het sociaal team van de gemeente. Ambtenaren, maar ook sociaal werkers, huisartsen of de politie, kunnen een inwoner van Amstelveen aanmelden als ze 'zorgelijke signalen' tegenkomen. Vervolgens wordt een zogenaamde casusregisseur aangesteld, die zich gaat buigen over de sociale problematiek van de inwoner. In 2019 werden er zo’n vijfhonderd van dat soort aanmeldingen gedaan.

‘Dient’
Het gaat mis op het gebied van privacy, zegt de SP, omdat inwoners en gezinnen niet altijd op de hoogte worden gesteld van de aanmelding. Ook volgt er een keukentafelgesprek waarbij de inwoner in kwestie een toestemmingsformulier 'dient’ te ondertekenen. Dat formulier voldoet niet aan de richtlijnen van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), stelt de SP. Burgers geven daarin toestemming voor het delen van allerlei persoonsgegevens zonder dat het duidelijk is wat het doel daarvan is, behalve de aspecifieke reden dat dat 'nodig' is voor de inzet van gemeentelijk maatschappelijk werk.

Verplicht
'Een aantal dingen die de SP stelt, kloppen niet', zegt wethouder Marijn van Ballegooijen. 'Al kan onze privacy wel op een aantal punten worden verbeterd.' Dat er meldingen worden gedaan zonder de persoon om wie het gaat op de hoogte te stellen, dat bestrijdt Van Ballegooijen. En dat het delen van persoonsgegevens verplicht zou zijn, klopt ook niet. Op het formulier waarnaar de SP verwijst kan worden aangegeven of gegevens mogen worden uitgewisseld. Van Ballegooijen: 'Ze mogen ook nee invullen. Dan kan er minder op het gebied van regie, maar het mag wel.'

Specifiek
'Maar dat formulier is voor verbetering vatbaar, en daar heeft de SP gelijk in', geeft de wethouder ook toe. 'Het klopt dat we niet specifiek genoeg zijn over waarom die specifieke informatie wordt gebruikt. Dat die informatie voor een hulptraject wordt gebruikt, is niet specifiek genoeg. En we moeten ook zeggen wannéér we die gegevens gaan opvragen. Het doel moet heel helder zijn en het formulier is daar niet duidelijk over.' Daarom laat de wethouder het formulier nu aanpassen. Hij voegt eraan toe dat er sinds het begin van deze werkwijze nog nooit klachten zijn binnengekomen over privacyschending door het sociaal team.

Manco
Op nog één ander punt steekt de wethouder de hand in eigen boezem: de DPIA - Data Privacy Impact Assessment - die volgens de privacywetgeving verplicht is bij dit soort processen, is nog niet voltooid. Van Ballegooijen: 'We zijn begin deze zomer begonnen met de DPIA - een manco van ons, want het is verplicht om die te hebben. Maar ik laat nu wel alvast vooruitlopend op de uitkomsten van de DPIA het formulier aanpassen. Ik neem aan dat dat ook uit de aanbevelingen van de DPIA was gekomen, maar dankzij de SP zijn we het nu eerder op het spoor.'

Eén regisseur
De gemeente werkt op deze manier, legt de wethouder uit, omdat het beleid is om altijd op zoek te gaan naar 'de vraag achter de vraag'. Wanneer het sociaal team wordt ingeschakeld, gaat er namelijk een casusregisseur aan de slag, vanuit het principe 'één gezin, één plan, één regisseur'. Van Ballegooijen: 'We kijken altijd of er nog meer speelt. Want sociale problematiek komt zelden alleen. Daar hoeven mensen niet open over te zijn, dat mag wel.'

In dienst
Die regisseurs zijn bij de gemeente Amstelveen, net als de schuldhulpverleners, ambtelijk in dienst. 'Amstelveen is daar wat uniek in', aldus Van Ballegooijen. Het feit dat de gemeente een groot deel van de hulpverlening zelf doet, betekent ook dat er veel persoonsgegevens bij de gemeente worden opgeslagen. Waar de SP de huidige kwestie als bewijs ziet dat de hulpverleners niet in dienst van de gemeente zouden moeten zijn, wegen voor wethouder Van Ballegooijen de voordelen van de werkwijze nog steeds zwaarder.

Wantrouwen
'We zijn er als gemeente trots op dat we zo veel zorg in eigen hand hebben. Dat leidt tot kortere lijntjes en integrale hulpverlening. Maar het heeft ook zwakke plekken. Die regierol brengt ook verantwoordelijkheden rond privacy met zich mee. En soms hebben bewoners wantrouwen ten opzichte van de overheid. Als de overheid dan ook de hulpverlener is, dan heeft dat nadelen voor de vertrouwensband die voor hulpverlening juist zo belangrijk is.’ De wethouder concludeert: ‘Het heeft voor- en nadelen. Maar ik denk dat de voordelen groter zijn dan de nadelen.'