Veiligheidsapparaat groeit en groeit

Het ambtenarenbestand krimpt, maar openbare orde- en veiligheidspersoneel neemt al sinds dertig jaar in omvang toe. Zowel op centraal en lokaal niveau kleurt het steeds meer ‘blauw’ en ‘rood.’

Harde cijfers

Dat blijkt uit onderzoek van de Leidse professor Frits van der Meer. De bestuurskundige kwam vandaag met harde cijfers in zijn oratie die hij uitsprak bij de aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar op het gebied van Comparative Public Sector and Civel Service Reform aan de Universiteit Leiden. De leerstoel wordt ondersteund door kennisinstituut CAOP.

Brandweer

Volgens Van der Meer neemt vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw het openbare orde en veiligheidspersoneel (exclusief defensie) fors in omvang toe. De toename in de sector betreft vooral het personeel van de gehele justitiële keten, veiligheid en opsporingsdiensten, brandweer en rampenbestrijding. ‘Het is opvallend dat met de bestuurlijke opschaling van de politiezorg en de concentratie op de bestrijding van de criminaliteit, specifiek toezicht en handhavingsdiensten op lokaal niveau ook in omvang zijn toegenomen’, zegt hij. Hetzelfde geldt voor de klassieke waterstaatstaken met het bijbehorende personeel.

In hun vrijdag verschenen boek ‘De ambtenaar in een veranderen openbaar bestuur’ geven Caspar van den Berg, Gerrit Dijkstra en Van der Meer de ontwikkeling van 1849 tot 2009 weer. Voor wat betreft 2008 is het percentage inclusief waterstaatstaken op het totaal ongeveer 46 procent van het totale personeelsbestand van de overheid.

Tabel

Openbare orde, veiligheid- en justitiepersoneel op totale personeelsbestand van de overheid (in procenten).

.

Eind vorig jaar al toonde Van der Meer aan dat de omvang van de publieke dienst niet zo groot is als vaak wordt verondersteld. Het Rijk zelf is volgens hem mede debet aan die beeldvorming. Zo maakte de OECD in opdracht van Binnenlandse Zaken een rapport in het kader van de vernieuwing van de Rijksdienst. Het ministerie bracht menigmaal in de publiciteit dat in Nederland de centrale overheid relatief vrij groot is, vergeleken met andere landen. Ook zou het Rijk een relatief goot administratieve component bezitten. Van der Meer stelt dat de interpretatie van de conclusies van het ministerie ‘niet zo nauw aansluit bij de inhoud van dit OECD rapport.’ Anders gezegd: het Rijk geeft een valse voorstelling van zaken.

Klein apparaat

Internationaal vergelijkend onderzoek van Van der Meer geeft aan dat Nederland relatief gezien laag zit wat betreft het aantal ambtenaren als percentage van de totale bevolking. In ons land werken minder ambtenaren per hoofd van de bevolking dan in de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Frankrijk. De VS hebben na Nederland relatief gezien het kleinste ambtenarenapparaat.

Ook in vergelijkingen tussen het openbaar bestuurspersoneel (de bestuurlijke kern) van Frankrijk, de VS en Nederland, komt ons land er relatief gunstig uit. Daarnaast worden bestuursambtenaren in Nederland vaak aangeduid als beleidsambtenaren. Dat hoort volgens Van der Meer niet. ‘In feite houden zij zich bezig met de ondersteuning van het politieke bedrijf, de strategieformulering en het onderhouden van relaties in de context van onder andere Europa, andere overheden, belangengroeperingen, toezichthouders en beheersambtenaren’, zegt hij.