‘Nieuwe fraudeaanpak ondervangt problemen goed’

Experts op het gebied van handhaving van de Participatiewet zien vooruitgang in een conceptwetsvoorstel van dat ervoor moet zorgen dat uitkeringsfraude met vermogen in het buitenland niet meer loont. Staatssecretaris Tamara van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, VVD) maakte het voorstel zaterdag bekend.

Uitkeringsrecht herleeft

Tot nu toe geldt dat een fraudeur opnieuw een uitkering kan krijgen na te zijn betrapt op het bezitten van vermogen in het buitenland. Doordat het teruggevorderde bedrag als schuld wordt afgetrokken van de waarde van het aangetroffen vermogen, komt iemand mogelijk onder de vermogensgrens terecht waardoor het recht op uitkering herleeft. Daarom worden boetes en vorderingen in het kader van socialezekerheidsfraude binnenkort niet meer als schuld meegenomen in de vermogenstoets. Behalve fraude minder lonend te maken, hoopt de staatssecretaris hiermee ook gemeenten verder aan te zetten tot het aanpakken van uitkeringsfraude met vermogen in het buitenland.

Onrechtvaardig

‘In hoofdlijnen helemaal prima’, luidt het verdict van Hans Nacinovic, als jurist gespecialiseerd in de Participatiewet. ‘Iemand die wél eerlijk is over het vermogen en zijn of haar huis in Turkije aan de straatstenen niet gesleten krijgt, zit ook zonder uitkeringsrecht. Dat bij fraudeurs het uitkeringsrecht herleefde, is onrechtvaardig naar de mensen die eerlijk zijn over hun vermogen en het daarom zonder uitkeringsrecht moeten stellen.’

Interen

Staande rechtspraak voorziet er volgens Nacinovic in dat mensen met vermogen dat zij niet te gelde kunnen maken niet omkomen van de honger omdat zij geen uitkering krijgen. ‘Als iemand kan aantonen dat hij of zij zich heeft ingespannen om vermogen te gelde te maken, moet de gemeente  de waarde van het bezit nog niet meerekenen.’ Het conceptwetsvoorstel houdt met één ding echter geen rekening volgens Nacinovic. ‘Als het vermogen te gelde wordt gemaakt en wordt gebruikt voor het aflossen van de terugvorderingsschuld, kan iemand verwijtbaar terugkomen onder de bijstandsgrens omdat hij of zij te snel op het vermogen heeft ingeteerd. Dan krijgt iemand meteen een maatregel opgelegd. Dat moet eigenlijk nog worden voorkomen.’

‘Probleem goed ondervangen’

Evelien Meester, als juridisch adviseur bij Stimulansz gespecialiseerd in de Participatiewet, legde het probleem dat met de wetswijziging wordt verholpen recentelijk uit aan Binnenlands Bestuur en vindt dat Van Ark met een goede oplossing is gekomen. ‘Het wetsvoorstel komt tegemoet aan de klachten van gemeenten die niet verplicht willen zijn om een uitkering te blijven verstrekken aan fraudeurs. Daarnaast wordt ook het probleem dat mensen hun vermogen in het buitenland soms niet verkocht krijgen, goed ondervangen. Als iemand zich aantoonbaar maar tevergeefs heeft ingespannen om een huis verkocht te krijgen, kan worden aangenomen dat die persoon niet direct over het vermogen kan beschikken. Een gemeente kan dan bijstand verstrekken om niet, of als lening. Zo wordt voorkomen dat mensen honger lijden en wordt gestimuleerd dat mensen zich actief inzetten om hun vermogen te gelde te maken.’

Redelijkheidstoets

Het kritiekpunt van Nacinovic deelt Meester overigens niet. ‘Ook voor dat interen is al een remedie. De norm is dat iemand niet met een hoger tempo dan anderhalf keer de bijstandsnorm per maand mag interen. Als dat wél gebeurt, kan een gemeente een maatregel opleggen omdat iemand verwijtbaar in de bijstand is geraakt. Daarvoor is echter ook een redelijkheidstoets. Zo is het bij iemand die net gescheiden is en een hele nieuwe inboedel moet aanschaffen, heel redelijk dat die persoon sneller op het vermogen inteert dan de norm is. Het lijkt mij dat gemeenten het ook heel redelijk vinden dat iemand zijn of haar schuld aan de gemeente afbetaalt.’

Meer dure vermogensonderzoeken

Maar zal de wetswijziging gemeenten ook stimuleren om meer dure vermogensonderzoeken in het buitenland uit te laten voeren, zoals Van Ark tevens beoogt? Daar heeft het Kenniscentrum Handhaving en Naleving van de VNG desgevraagd nog geen antwoord op. Alles wat de VNG kwijt wil over de voorgestelde aanpak is dat zij de de problematiek waaruit het wetsvoorstel is ontstaan, herkent.