Dichtbij

Als de toeslagenaffaire iets duidelijk heeft gemaakt dan is het wel het belang van menselijk contact. Ministeries waren het contact met de praktijk van de Belastingdienst kwijtgeraakt en de Belastingdienst was op haar beurt het contact met mensen volkomen kwijt. 

Die mensen werden nummers, gezinnen werden dossiers. Zo kon wantrouwen groeien, want wie vertrouwt nou écht mensen die hij niet kent? Het leidde uiteindelijk tot de verwoesting van de levens van de mensen voor wie de overheid juist moet zorgen. De wereld op zijn kop.

De affaire legt pijnlijk bloot wat er kan gebeuren als systemen belangrijker worden dan mensen. Want dat bedoelen we bij Divosa als we het hebben over ‘de uitvoeringspraktijk centraal’: mensen centraal. Zicht houden op die uitvoeringspraktijk betekent in gewone mensentaal dat je de mensen kent die daar rondlopen, dat je hen ziet, spreekt, vertrouwt en dan de ruimte en rugdekking kunt geven die ze nodig hebben. Alleen zo kunnen die mensen, de professionals, weer de mensen zien die zij op hun beurt voor zich hebben. Als ministerie dicht bij de gemeenten, als gemeente dicht bij de uitvoeringspraktijk en als professional dicht bij de burger. Zoals het vroegere Kamerlid Hette Abma zei: ‘Men kan geen oogdruppels toedienen vanaf de tweede verdieping’. Wie met mensen werkt, staat ze letterlijk bij, dichtbij. En hoewel in veel gemeenten een menselijke uitvoer wel gewoon is, hebben veel professionals last van een log en streng systeem dat hen enorm in de weg staat om juist dat te kunnen doen.

Neem de uitvoering van de Fraudewet en de Participatiewet. Die leggen gemeenten op dat professionals moeten najagen, terugvorderen, boetes moeten opleggen. En binnen zeer strikte kaders. Een politieagent heeft discretionaire bevoegdheid en kan kiezen om te waarschuwen of te beboeten. Professionals die nog strikter en straffender moeten zijn dan politieagenten, willen we dat in het sociaal domein?

De Fraudewet en P-wet zijn onderdeel van een systeem dat machtiger is geworden dan degenen die het hebben ontworpen. De toeslagenaffaire heeft laten zien hoe ernstig dat systeem uit balans is. Nu het kabinet is gevallen, hebben we de kans om voor rijks- en gemeentelijke regelingen iets nieuws op te bouwen. We kunnen nu het systeem weer temmen. Niet het kind met het badwater weggooien, we hebben structuren en kaders nodig om op te kunnen bouwen, maar wel zelf de touwtjes in handen houden. En die touwtjes horen in handen van mensen van vlees en bloed.

Erik Dannenberg

Lees hier zijn eerdere columns