Aan het werk!

Zoveel mogelijk nieuwe reguliere banen voor mensen met een arbeidsbeperking en effectief maatwerk op weg naar werk. Dat was het streven van de Participatiewet en de Banenafspraak. Met het afbouwen van sociale werkplaatsen, het terugdringen van uitkeringen en een grotere rol voor gemeenten, moesten meer mensen met een arbeidsbeperking gemakkelijker aan de slag gaan. Werkgevers zouden zich beter inspannen om mensen aan het werk te helpen. Dat was de bedoeling.

Er is niet heel veel van terecht gekomen. De felbegeerde banengroei is uitgebleven; vooral de overheid bleef in gebreke bij het creëren van nieuwe banen. Een groeiend reservoir van arbeidsgehandicapten zag met lede ogen aan hoe de deal van minder uitkering(en) in ruil voor meer echte banen, niet werd ingelost.

In tegenstelling tot de moord-en-brand-verhalen over Jeugdwet, Wmo en pgb’s, bleef het rond de Participatiewet opvallend stil - ondanks de afbouw van de sociale zekerheid en het uitblijven van werk. Geruisloos gleed zo de afgelopen drie jaar een hele generatie schoolverlaters met een beperking de kaartenbakken van de bijstand in.

Staatssecretaris Tamara van Ark komt nu met het plan om ‘loondispensatie’ voor alle mensen met een arbeidsbeperking in te voeren. Zij wil daarmee vooral werkgevers het leven gemakkelijker maken. Werkgevers hoeven werknemers met een lager dan gemiddelde loonwaarde niet meer te betalen dan hun productiviteit ‘rechtvaardigt’. Werknemers moeten zelf bij hun gemeente een aanvullende uitkering aanvragen, tot het minimumloon.

De insteek om het werkgevers gemakkelijker te maken, snijdt hout. En dat mensen al meteen wat bijverdienen (in tegenstelling tot andere regelingen), is een goede zaak. Maar daar houdt de vreugde dan ook op. Loondispensatie houdt werknemers in een uitkeringsregime. Met alle nadelen van dien. Hun rechtspositie en inkomen blijven achter bij andere werknemers. De bureaucratische rompslomp en alle risico’s komen bij hen en bij gemeenten terecht. Zij moeten bijhouden hoeveel er is gewerkt, hoeveel aangevuld moet worden en hoe wijzigingen moeten worden verrekend. Voor mensen met een beperking geen vrolijk vooruitzicht. Voor gemeenten de zoveelste complexe én ondankbare taak.

Loondispensatie stuit op grote tegenstand. Ruim 72.000 mensen tekenden binnen anderhalve week een petitie tegen het voorstel. Het College Rechten van de Mens toetste de maatregel aan het VN-Verdrag Handicap en oordeelde vernietigend. Vakbonden, gemeenten, brancheorganisaties, cliëntenraden en belangenorganisaties sturen de staatssecretaris terug naar de tekentafel. Eigenlijk zien alleen werkgevers er wel wat in.

Iedereen die íets weet over de regelgeving rond arbeidsbeperkten weet beter. De grote belemmeringen zitten in de onbeschrijfelijk complexe lappendeken aan regelingen, regimes en voorzieningen. Elke handicap, elk instroomjaar, elke persoon heeft zo’n beetje zijn eigen regeling, met eigen uitzonderingen. Zowel voor werkgevers als voor werknemers is het daardoor ongelooflijk ingewikkeld en riskant. Werkgevers vrezen torenhoge kosten bij ziekte of uitval en werknemers vrezen verlies van hun uitkeringsrechten, inkomen of terugvalopties.

Deze week behandelt de Tweede Kamer het plan. Het kabinet moet luisteren naar de grote maatschappelijke weerzin. Er moet een alternatief komen dat gemeenten minder zwaar belast én dat zonder mitsen en maren uitgaat van de rechten van mensen met een beperking. Een eenvoudiger en vooral rechtvaardiger stelsel dat stimuleert en beloont, in plaats van sanctioneert en betuttelt.

Aan het werk!

Illya Soffer, directeur Ieder(in)