Lippendienst aan de professional

Deze week nog wist PvdA-Kamerlid Staf Depla brede steun te verwerven voor een parlementair onderzoek naar de regeldruk en verantwoordingslast waaronder leraren, personeel in de zorg en agenten lijden. Depla pleit voor 'herstel van vertrouwen in de professional' en voegde zich daarmee in het steeds groter wordende koor dat de professional inmiddels heilig heeft verklaard. Leidende gedachte: als we de professional maar ruimte geven, komt het allemaal vanzelf goed. Natuurlijk zit er een kern van waarheid in, maar de problemen in het onderwijs of de zorg zijn niet zo simpel dat uitvoerende professionals ze wel even oplossen.

Het is ook niet wat zij wensen. Zij vragen om meer ruimte om zelfstandig beslissingen te nemen. Maar zij willen vooral uit het keurslijf van prestatiemetingen en -vergelijkingen en verlost worden van gedetailleerde urenverantwoording. Met het uitspreken van een herstel in het vertrouwen van de professionals worden hun klachten gehoord, maar nog niet opgelost.

Tegelijkertijd wordt met de keuze voor de professional de publieke manager gedesavoueerd. Ook hier ligt kortzichtigheid op de loer. De leidinggevende manager in het openbaar bestuur, de zorg, het onderwijs en de politie wordt weggezet als de hoofdschuldige van bureaucratie, anonimisering en schaalvergroting in overheid, zorg, onderwijs en volkshuisvesting. Ze kruipen daarom stilletjes in een hoekje. Storend, maar ook tekenend is dat ze weinig willen weten van het initiatief om de beroepstrots in de publieke sector nieuw leven in te blazen.

De Utrechtse hoogleraar Mirko Noordegraaf neemt het voor de bedreigde publieke manager op. Hij pleit voor eerherstel maar doet dat vanzelfsprekend wel onder condities. De moderne publieke manager moet betrokkenheid tonen, durven te staan voor zijn organisatie en de vakkennis van zijn professionals en niet bang zijn om de politiek nee te durven verkopen. Dat is dus een ander type leidinggevende dan de publieke manager die de afgelopen decennia bewezen heeft te kunnen sturen op spreadsheets en planning- en controlsystemen. Slechts zo'n nieuwe publieke manager die aandacht heeft voor mensen op de werkvloer, die focust op maatschappelijk relevante zaken én realistische doelen stelt, kan betekenisvolle oplossingen en kwaliteit bieden.

Herstel van vertrouwen in de professional en eerherstel van de publieke manager is echter pas mogelijk als de politiek durft toe te geven dat er fouten gemaakt kunnen worden. En dat ze dus kan accepteren dat de kosten een keer hoger uitvallen. Zolang dat niet gebeurt en de politiek alles in regels blijft vastleggen, voorschrijven en controleren, betonen alle mooie woorden aan het adres van de uitvoerende professionals slechts lippendienst om het eigen onvermogen en onwil te maskeren.