Lelystad heeft scherven jeugdhulp bijeengeraapt

De jeugdhulp was een zooitje in Lelystad, erkent jeugdwethouder Madelon van Noort. Met nadruk op was. De jeugdhulp, waaronder de toegang, is inmiddels op de schop genomen. Er is onder meer een knip aangebracht tussen intake en uitvoering van jeugdhulp.

Complex

Ook andere maatregelen die het afgelopen jaar zijn genomen, maar die vanaf juli eigenlijk echt van kracht zijn geworden, stemmen wethouder Van Noort (Mooi Lelystad/Forum voor Ouderen) ‘voorzichtig positief’. ‘Maar de jeugdzorg is een enorm complex dossier waar je het nooit helemaal goed doet.’

 

Niet goed

Aanleiding voor het gesprek is het kritische en harde rapport van de Rekenkamer Lelystad dat onlangs is verschenen. Die oordeelde dat de uitvoering van de jeugdhulp in Lelystad is ontspoord, dat het college weinig grip en zicht heeft op wat er zich in het veld afspeelt, dat de organisatie van de jeugdhulp tot drie keer toe rigoureus op de schop is gegaan zonder gedegen analyse en dat het dossier jeugdzorg de verhouding tussen college en raad op scherp heeft gezet. ‘Als een verrassing kwam het rapport niet. Het is niet goed gegaan en dat ga ik ook niet ontkennen. Er staan wel hele fikse uitspraken in, zoals dat de jeugdhulp ontspoord is. Dat gaat in mijn ogen te ver.’

 

Meer grip

Daarnaast tekent Van Noort aan dat de rekenkamer de periode maart 2014 tot eind november 2020 onder de loep heeft genomen. Sindsdien is er volgens haar veel veranderd en verbeterd. Het startsein is gegeven op 2 juli vorig jaar, toen de gemeenteraad instemde met de ‘aanpak sociaal domein’. Daarmee is de raad akkoord gegaan met een reeks aan maatregelen om als gemeente weer en meer grip op de jeugdhulp te krijgen, de toeleiding naar specialistische jeugdhulp anders te organiseren en ook stappen te zetten in het ‘normaliseren’. Kinderen en jongeren met problemen moeten die deels ook zelf of met hun sociale omgeving oplossen, of via school of het consultatiebureau. ‘Als gemeente willen we alles betalen, maar dan alleen de noodzakelijke jeugdzorg, zodat er meer ruimte komt om alle jongeren die het echt nodig hebben te kunnen helpen.’ Op 4 juli 2020 trad Van Noort aan als wethouder en kon meteen aan de slag met de beleidswijzigingen.

 

Knip

Een belangrijke stap is de knip die is aangebracht tussen intake en zorgverlening, vindt Van Noort. Toeleiding en hulp waren tot juli 2021 in een hand. Sinds juli is er JEL (Jeugd Lelystad) waar de gemeente honderd procent eigenaar van is. ‘De medewerkers van JEL pakken de aanvragen op en verwijzen jongeren als dat nodig is door naar de gespecialiseerde jeugdhulp. Ze geven zelf geen hulp, maar houden wel de regie.’ De toegang tot de jeugdhulp is tegelijkertijd aangescherpt. De medewerkers van JEL brengen haalbare doelstellingen in kaart en beoordelen ook of de gevraagde hulp de jongere echt structureel gaat helpen. Als dat zo is, wordt dat geregeld en meer dan voorheen gemonitord of de hulp ook aanslaat. Alle medewerkers van JEL zijn ook een andere methode voor de intake gaan gebruiken. ‘Ze lopen nu allemaal hetzelfde stappenplan door’, aldus Van Noort.

 

Minder aanbieders

Ook is de jeugdhulp die lokaal wordt ingekocht opnieuw aanbesteed. Het gaat daarbij om ambulante gespecialiseerde jeugdhulp. De gemeente had contracten met 75 aanbieders; nu zijn er dat nog 25. De nieuwe contracten, met een langere looptijd dan voorheen, zijn per juli ingegaan. Regionaal worden zwaardere of minder vaak voorkomende vormen van jeugdhulp ingekocht; daar is nog niet aan gesleuteld.

 

Geleerde lessen

De kritiek van de rekenkamer dat de gemeente het jeugdstelsel drie keer rigoureus op de schop heeft genomen zonder van de ervaringen te hebben geleerd, deelt Van Noort niet. ‘Tot die knip tussen zorgverlening en intake hebben we juist op basis van ervaringen besloten.’ En op basis van ervaringen zijn ook maatregelen genomen om de grip te verbeteren. ‘De nieuwe aanpak is juist gebaseerd op lessons learned.’

 

Hard werken

De verhouding met de raad is in de ogen van Van Noort langzaam aan verbeterd. Die was ‘gecompliceerd’, stelt de wethouder. ‘Het is hard werken om het vertrouwen van de raad terug te winnen. Maandelijks stuur ik ze nu updates; ik ben transparant in de uitvoering. Ik heb het gevoel dat de verhoudingen zijn verbeterd, maar het blijft complexe materie.’

 

Kortere trajecten

Het is nog te vroeg om een goed beeld te krijgen van de resultaten van de nieuwe aanpak. ‘We zien wel dat het de goede kant op gaat. Er wordt minder langdurige zorg gegeven; de trajecten zijn korter. Daarnaast worden minder jongeren naar gespecialiseerde jeugdhulp doorverwezen. Dit leidt tot besparingen.’ Net zoals zo’n beetje alle gemeenten, legde Lelystad jaar op jaar geld op de jeugdzorg bij vanuit de algemene reserve. De 1,6 miljard euro die het rijk komend extra heeft vrijgemaakt, is meer dan welkom, al vindt Van Noort het jammer dat het om een incidenteel bedrag gaat. ‘Met het extra rijksgeld en het reguliere rijksbudget voor de jeugdhulp, denken we volgend jaar op nul uit te komen.’