Laat gemeenten de WAO doen
Wat is de overeenkomst tussen de bijstand en de thuiszorg? Voor beide taken zijn de gemeenten de afgelopen jaren financieel verantwoordelijk geworden. Voor beide taken moeten de gemeenten aangeven wie ervoor in aanmerking komen. En bij beide taken heeft dat heel veel geld bespaard, minstens vijf procent.
Voorheen waren er plaatsen waar veel meer bijstand en thuiszorg werd gegeven dan objectief te verklaren was. Mensen in bepaalde plaatsen hadden dus veel meer kans op een bijstandsuitkering of op thuiszorg dan mensen in andere plaatsen. Sinds de gemeenten de verantwoordelijkheid hebben overgenomen, is het veel eerlijker.
Zou ook de WAO, de Wet op de arbeidsongeschiktheid, aan de gemeenten kunnen worden overgelaten? Zevenhonderdduizend mensen krijgen een WAO-uitkering. Daar geven we met zijn allen elk jaar tien miljard euro aan uit. Als daarvan vijf procent bespaard zou worden, dan zou dat een half miljard euro opleveren.
Zijn er bij de WAO plaatsen waar veel meer geld heen gaat, dan te verklaren is? Die zijn er zeker: in Groningen en Limburg. Van de achttien gemeenten met de meeste WAO-uitkeringen liggen er negen in Groningen en acht in Limburg. In deze gemeenten is meer dan zestien procent van de bevolking arbeidsongeschikt verklaard, dat is dubbel zoveel als in de rest van Nederland en vier keer zoveel als in de gemeenten met de minste arbeidsongeschikten.
Is de omgeving in Groningen en Limburg zoveel ongezonder dan in de rest van Nederland? Nee. Komt het door de slechtere sociale structuur in de veenkoloniën en de mijngebieden? Nee, want in andere gemeenten met een slechte sociale structuur, zoals Rotterdam en Amsterdam, zijn minder arbeidsongeschikten dan gemiddeld.
Zijn er dan zoveel WAO-uitkeringen in Groningen en Limburg door de bevolkingsterugloop, waarbij de gezonde mensen wegtrekken en de WAO’ers achterblijven? Nee, want in andere krimpgebieden zijn níet zoveel arbeidsongeschikten. Wat is dan de reden van de hoge arbeidsongeschiktheid daar? Dat is de mentaliteit, de cultuur in beide regio’s. Mensen worden daar gewoon sneller arbeidsongeschikt verklaard.
Als twee mensen dezelfde klachten hebben, waarvan de ene in Groningen of Limburg en de andere in de rest van het land, dan krijgt die ene wel een WAO-uitkering, en wordt geoordeeld dat die andere gewoon kan werken. En die ruimhartige Groningse en Limburgse uitkeringen worden betaald met premies uit heel Nederland. Hoogste tijd voor een omslag.
Ik stel voor de gemeenten verantwoordelijk te maken voor de WAO. Dat ze de verantwoordelijkheid voor uitkeringen aankunnen, hebben ze bewezen bij de bijstand. Dat ze in staat zijn te regelen dat op écht objectieve wijze de medische toestand van hun inwoners wordt bepaald, hebben ze aangetoond bij de thuiszorg, en trouwens ook bij de sociale werkvoorziening.
Geen enkele belemmering dus. Dan kan minister Donner van Sociale Zaken over enkele jaren honderden miljoenen euro aan besparing inboeken. Dan betrekken we tienduizenden mensen meer bij de maatschappij door ze aan werk te helpen - en daarmee ook aan een hoger inkomen. En dan weet ik bovendien dat eerlijker wordt bepaald wie een WAO-uitkering krijgt, en wie niet.
Een goede uitvoering van de Wao/Wia vraagt allereerst om een grondige kennis en ervaring op het gebied van medische, arbeidskundige en sociale aspecten. Daarnaast vergt de uitvoering specifieke kennis op het gebied van gecompliceerde administratieve systeem. Indien de uitvoering van dit traject van UWV zou moeten worden overgeheveld naar gemeenten, zal dit resulteren in een extreme belasting van het ambtelijke apparaat. De kans is bovendien groot dat uitkeringsgerechtigden niet op maat tegemoet worden getreden.
Een ander aspect is de financiële consequentie. Net als Doesburg zijn vele gemeenten de afgelopen jaren door de overheid geconfronteerd met een aanzienlijke toename van taken. Wij hebben kunnen constateren dat deze taakverzwaringen niet of slechts in geringe dus onvoldoende mate worden gecompenseerd. Dit ondoordachte plan heeft zoveel negatieve keerzijden dat uitvoering ervan weinig voordelen zal opleveren en uitsluitend en alleen ten koste zal gaan van uitkeringsgerechtigden en/of ambtenaren.