Keerzijde van gemak

Distributiecentra in Nederland: gigantische anonieme blokkendozen die overal in Nederland opduiken. Vol pakketjes van Bol.com, Amazon of Zalando. Ze nemen veel openbare ruimte in beslag of worden zoals in Oranjedorp zelfs gebouwd op een archeologische vindplaats. Er zijn veel redenen waarom dit systeem van distributiecentra grondig op de schop moet. Niet in de laatste plaats vanwege de erbarmelijke omstandigheden waaronder de werknemers in die centra, veelal arbeidsmigranten, werken.

In een reportage werden omwonenden van een nieuw distributiecentrum in Oranjedorp bevraagd over hun bezwaren. ‘Aantasting van het uitzicht’, ‘meer onveiligheid’ en ‘negatieve gevolgen voor flora en fauna,’ klinkt het.  Later kwam ook nog aan het licht dat het distributiecentrum gebouwd wordt bovenop een unieke archeologische vindplaats. De bodemschatten van het zogenaamde ‘Pompeï van Nederland’ zijn voorgoed verloren.

Je kan je inderdaad afvragen of een distributiecentrum van 15 meter hoog en 400 meter lang naast een woonwijk thuishoort. En over het feit dat je niet met graafmachines eeuwenoude archeologische resten opgraaft, zijn we het hopelijk allemaal eens.

Maar over de belangrijkste reden dat distributiecentra in hun huidige vorm niet te rijmen zijn met onze Nederlandse waarden, hoor je niemand. Arbeidsmigranten worden binnen de muren van distributiecentra door heel Nederland structureel uitgebuit. Distributiecentra zijn de motoren van onze consumptiecultuur. Hoe meer we bestellen, hoe harder die motoren draaien. En de brandstof? Dat zijn mensen zoals die Bulgaarse werknemer, arbeidsmigranten, die hierheen zijn gelokt met mooie praatjes.

Nederland is een land dat wereldwijd bekend staat om efficiënte logistiek en grote distributiecapaciteit. Een groot deel van de arbeidskrachten in distributiecentra bestaat uit arbeidsmigranten uit Polen, Roemenië, Bulgarije en andere Oost-Europese landen die werken via uitzendbureaus. Ze worden door uitzendbureaus in hun thuisland voorgespiegeld dat zij hier een beter leven kunnen opbouwen en een hoger salaris krijgen.

De uitbuiting van arbeidsmigranten is een geoliede industrie in Nederland. Zonder hen kunnen niet alle pakketjes op tijd de deur uit. Beloftes van louche uitzendbureaus over goede werkomstandigheden vallen weg zodra de bus stopt voor een van de ruim 9.000 distributiecentra in Nederland. 

Veel arbeidsmigranten verrichten werk dat de gemiddelde Nederlander niet wil doen, in sectoren die draaien op lage lonen. Zware, repetitieve arbeid, lange werkdagen, constante druk om meer te presteren en lichamelijke belasting. Je moet gewoon de norm halen. Ziek of gezond, dat maakt uitzendbureaus niets uit. Arbeidsmigranten worden niet gezien als mensen, maar als machines.

Om nog maar te zwijgen over de tijdelijke uitknijpcontracten. Het kan zomaar gebeuren dat het contact niet wordt verlengd wanneer arbeidsmigranten fysieke klachten krijgen. Als ze geen ander werk vinden, raken ze ook hun woning - veelal geregeld door het uitzendbureau - kwijt en raken zij dakloos. In sommige gemeenten is de helft van de daklozen arbeidsmigrant.

Deze banen worden door webshops en uitzendbureaus bestempeld als ‘tijdelijk’, maar arbeidsmigranten worden hierheen gehaald met het vooruitzicht van langere contracten. Voor hen is het een dagelijkse strijd om rond te komen, te voldoen aan de hoge prestatiedruk en om een leven op te bouwen in een vreemd land, ver van huis. De verwachting om de klus klaren is groot, maar waardering voor hun werk is er niet. Sterker nog, de samenleving ziet arbeidsmigranten als last, niet hun werkgevers en niet de uitzendbureaus.

De omzet van webshops dijt uit, malafide uitzendbureaus pikken een graantje mee en niemand draagt enige verantwoordelijkheid. Het is tijd dat we als samenleving eisen stellen aan webshops en bedrijven die opereren in de distributiesector. Arbeidsmigranten verdienen een eerlijke beloning, goede arbeidsomstandigheden en respect.

Het is een groot goed dat we in de Europese Unie in een ander land kunnen werken, uitbuiting hoort daar niet in thuis. Het is ook op Europees niveau dat we paal en perk kunnen stellen aan misstanden. Met een verbod op uitknijpcontracten en eindeloze ketens van onderaanneming, waardoor het voor arbeidsmigranten meteen duidelijk is voor wie ze werken en waar ze hun rechten kunnen opeisen. En met meer handhaving via een sterke Europese arbeidsautoriteit die ook in Nederland kan controleren.

Laten we bij de bouw van nieuwe distributiecentra niet alleen spreken over het uitzicht, maar ook eisen dat mensen die er werken een eerlijk loon ontvangen en hun werk onder fatsoenlijke omstandigheden kunnen doen. Het gemak van het online bestellen van Valentijn cadeaus mag niet ten koste gaan van de mensen die ons dat gemak bieden.

Marit Maij, lid van het Europees Parlement voor GroenLinks-PvdA