Tilburg pioniert met integrale aanpak huiselijk geweld

Tilburg experimenteert met een nieuwe aanpak van huiselijk geweld. Bij het initiatief ‘Veilige Haven’ zijn niet langer de zorginstanties maar de behoeften van de cliënt leidend. ‘Het is tijd om het echt anders te gaan doen.’ 

Veilige Haven is opgericht door een kinderarts, een forensisch psycholoog, een jurist en een organisatiesocioloog. Al snel sloten mensen uit alle geledingen van de hulpverlening zich aan, zoals uit de GGZ, de politie, het gezondsheidsrecht, de pedagogiek en kindergeneeskunde. Wat hen bindt is de frustratie over de huidige aanpak, aldus professor forensische psychologie Corine de Ruiter, één van de initiatiefnemers.

‘Vaak blijken bij een probleemgezin tig instanties te zijn betrokken, maar die wisselen geen informatie uit. Als gevolg daarvan komen kinderen te overlijden of worden ze juist ten onrechte uit huis geplaatst. De politie stuurt iemand naar het meldpunt kindermishandeling, die stuurt hem terug naar de politie. Het werkt dus niet zoals we het nu doen. Wij willen één centrum waar de cliënt leidend is. Die hoeft zijn verhaal maar één keer te doen en daarna wordt alles integraal onderzocht volgens bestaande standaarden. Dat is doelgericht en ook nog eens efficiënt.’

Prototype
Met de transitie Jeugd worden de meldpunten Kindermishandeling (AMK) en Huiselijk Geweld (MHG) in elkaar geschoven en omgevormd tot één meldpunt: het Algemeen Meldpunt Kindermishandeling en Huiselijk geweld (AMHK).

Maar dat is niet de goede manier om de toename van geweld een halt toe te brengen, denken de oprichters van Veilige Haven. Zij pleiten daarom voor één centrum waar de cliënt leidend is en niet de organisatie. De gemeente Tilburg is de eerste gemeente die meedoet en een prototype gaat ontwikkelen voor zo’n centrum. De Ruiter heeft onderzoek gedaan naar het functioneren van AMK’s. Daaruit bleek dat medewerkers onvoldoende kennis en vaardigheden hebben. ‘Door het ontbreken van best-evidence standaarden en richtlijnen, die in het buitenland wel gangbaar zijn in deze sector, staan kwetsbare cliënten te vaak in de kou’, meent ze. ‘We hebben niet nóg meer rapporten over dode kinderen nodig, waarbij tientallen instanties zijn betrokken. Of nog meer aanbevelingen van de Kinderombudsman. Het is tijd om het echt anders te gaan doen.’

Problemen
Eén van de problemen in de organisatie van het AMK is het verschil tussen een consult en een melding. Als het contact met het meldpunt een consult betreft, mag er geen informatie bij achterliggende ketenpartijen worden opgezocht. Als het een melding van kindermishandeling betreft, mag dit wel. Als iets dus als een consult wordt aangemerkt, zijn de vervolgstappen beperkt terwijl die soms wel nodig zijn.

De methodieken waar Veilige Haven zich van bedient, worden in andere landen al toegepast. ‘In bijvoorbeeld Amerika zijn apps ontwikkeld waarbij je snel kunt zien wat er al over een gezin bekend is’, licht De Ruiter toe. ‘Op basis daarvan kun je prioriteren. De politie kan dan inschatten wat ze moet doen. Dat werkt sneller en veel effectiever.’

De Ruiter is ervan overtuigd dat de methode daardoor niet alleen veel beter werkt, maar dat er ook geld mee kan worden bespaard. ‘De zorg voor kinderen is nergens zo duur als in Nederland. En dat is best logisch als je ziet hoeveel verschillende instanties hier hetzelfde doen. Het AMK, de Raad voor de Kinderbescherming, het CJG en Bureau Jeugdzorg zijn eigenlijk allemaal met hetzelfde bezig. Ze schrijven elkaars rapporten over of doen allemaal hun eigen onderzoek. Daar gaat veel tijd mee heen en dat is dus ook duur. Wij kunnen dat veel sneller uitvoeren. En ik denk dat we het ook met de helft van de mensen kunnen.’

Schrik
Tilburg is de eerste gemeente waar Veilige Haven aan de slag gaat. Burgemeester Peter Noordanus houdt zich er persoonlijk mee bezig. In 2012 waren er in zijn gemeente twee gevallen van zware kindermishandeling. Eén kind overleed, het andere was zwaargewond.

‘Daar schrik je enorm van’, aldus Noordanus. ‘Ondanks alle instanties slagen we er niet in om kindermishandeling tijdig te signaleren en dan effectief op te treden. In de rapporten over deze zaken staat loepzuiver beschreven hoe er langs elkaar wordt gewerkt. Tegelijkertijd zijn we bezig de steunpunten kindermishandeling en huiselijk geweld in elkaar te schuiven. Maar als we niet oppassen, blijven we met de methodieken en protocollen van gisteren precies hetzelfde doen. Er is dus vernieuwing nodig.’

Het project begint met een lean start up. Geen pot geld en een grote organisatie maar klein beginnen en van daaruit verder werken. Tilburg is de eerste gemeente waar Veilige Haven in het Family Justice Centre wordt ingebouwd. Almere en Nijmegen hebben belangstelling en ook de VNG volgt geïnteresseerd de ontwikkelingen.

Noordanus hoopt dat meer gemeenten zich aanmelden om ‘koploper’ voor het project te worden. Maar moet zo’n grote verandering niet vanuit Den Haag worden geregeld? ‘Nee, alsjeblieft niet’, aldus Noordanus. ‘Deze decentralisatie biedt de ideale kans om het lot in eigen handen te nemen en zelf te zorgen voor vernieuwing.’

De plannen voor Tilburg zijn nu nog in de ontwerpfase. Na de zomer zal naar verwachting het prototype worden gepresenteerd zodat per 2015, als gemeenten het voor het zeggen krijgen in de Jeugdzorg, volgens de nieuwe methode kan worden gewerkt.