Huisverbod

Hoe serieus moet je het nemen als iemand tijdens een ruzie met veel duw- en trekwerk schreeuwt dat ie niet zou willen dat de boel uitloopt op een ‘familiedrama’? En hoe zwaar laat je in je oordeel meewegen dat die persoon, járen geleden weliswaar maar toch, is veroordeeld voor een geweldsmisdrijf? De burgemeester van Hengelo nam het heel serieus en legde de man een huisverbod op: hij mocht tien dagen zijn huis niet in. De rechter oordeelde echter dat de burgemeester de soep toch wat te heet gegeten heeft. Het huisverbod werd door de rechter vernietigd.

 

Sinds de invoering van de Wet tijdelijk huisverbod op 1 januari wordt van burgemeesters gevraagd afwegingen als bovenstaande te maken. Als het aantal rechtszaken en de uitkomsten daarvan een indicatie zijn, dan lijkt ze dat redelijk af te gaan: van de ongeveer vierhonderd huisverboden die inmiddels zijn opgelegd, zijn er zestien aangevochten bij de rechtbank. In vijf gevallen werd het huisverbod vernietigd of geschorst. Dat blijkt bij navraag bij de negentien rechtbanken.

 

Over één huisverbod in Enschede oordeelde de rechter dat het weliswaar niet zorgvuldig was gebeurd, maar werd het verbod niet vernietigd, omdat er ook volgens de rechter nog steeds gevaar bestond dat het geweld weer zou oplaaien als de betreffende persoon naar huis zou mogen. De gemeente moest wel de proceskosten voor de pleger betalen.

 

De huisverboden die voor de rechter zijn gebracht, kunnen in een aantal gevallen interessante jurisprudentie opleveren. Zo kan uit een uitspraak van de rechter in Alkmaar worden afgeleid dat het standaardformulier, dat overal in het land wordt gebruikt, en aan de hand waarvan ter plekke wordt beoordeeld of een huisverbod kan worden opgelegd, onvoldoende informatie bevat. En over een huisverbod in Helmond oordeelde de rechter dat de aanwezigheid van een kind in een gezin waar huiselijk geweld voorkomt geen voldoende grond is. Voor de burgemeester was het dat juíst wel en hij gaat in beroep.

 

Uit de uitspraken kan verder worden afgeleid dat het opleggen van een huisverbod vaak samengaat met een strafrechtelijk traject: het huiselijk geweld is ook voor justitie aanleiding een traject te starten. In Enschede bijvoorbeeld was dat in 18 van de 22 huisverboden het geval.

 

Frank Kerkhaert, de burgemeester van Hengelo, signaleert ook dat het huisverbod en strafrecht vaak samenvallen, iets wat hij betreurt. ‘Het zou juist preventief moeten werken in die gevallen waar het nog niet helemaal uit de hand is gelopen.’ Het roept ook verwarring op. Kerkhaert: ‘Bij ons is het huisverbod vernietigd, terwijl justitie het wel ernstig genoeg vindt om er een zaak van te maken. Dan kun je toch niet zeggen dat er niks aan de hand is.’

 

Ook burgemeester Joke van Doorne van Capelle aan den IJssel verbaast zich over de zware gevallen die ze voor zich krijgt. Zij heeft vijf keer een huisverbod opgelegd, waarvan één is vernietigd. ‘Ik val van de ene verbazing in de andere. Vorige week had ik ook weer zo’n zaak: poging tot verwurging van vrouw en kind. Dan denk ik: hier ben ík toch niet voor? Hoe kan het dat zo iemand na twee dagen weer op straat staat? In mijn ogen is het huisverbod nooit voor dit soort zaken bedoeld. En ik zie er meer waarvan ik zeg: hier moet het strafrecht oplossing bieden, niet ik. Het lijkt soms wel of het huisverbod wordt gebruikt om overbelasting van het strafrecht op te vangen.’

 

De zes zaken waarin de burgemeester door de rechter op de vingers werd getikt, speelden behalve in Hengelo, Capelle aan den IJssel, Enschede en Helmond in Bergen en Sittard-Geleen. Hieronder een uiteenzetting van de zes zaken.

 

Hengelo

 

Het eerste beste huisverbod dat burgemeester Kerkhaert van Hengelo oplegde, werd direct aangevochten en vernietigd door de rechter. ‘Op het randje van begrijpelijkheid’, zegt Kerkhaert over het vonnis. ‘Ik ga op een rechterlijke uitspraak niets afdingen, maar in dit geval heb ik er wel echt moeite mee.’

 

Kerkhaert legde op 5 maart om half drie in de ochtend een huisverbod op aan een man die in scheiding ligt en bij wie een ruzie met zijn schoonouders escaleerde. Tijdens de ruzie viel de term ‘familiedrama’ en gecombineerd met eerdere veroordelingen van de man in 1998 en 2001 was dat voor de burgemeester reden ‘het zekere voor het onzekere te nemen’ en de man tien dagen toegang tot zijn huis te ontzeggen.

 

Een te magere onderbouwing oordeelde de rechter. Die oude veroordelingen hadden niet meegewogen mogen worden, want te lang geleden, en de man had zich niet dreigend uitgelaten naar zijn huisgenote en hun kind, maar naar zijn schoonouders en de (niet aanwezige) nieuwe vriend van zijn echtgenote. ‘De rechter heeft de dreiging met een familiedrama blijkbaar anders opgevat dan wij’, aldus Kerkhaert. ‘En de aanwezigheid van een baby speelde bij de afweging voor ons ook een grote rol.’

 

De gemeente gaat niet in beroep, maar de burgemeester trekt wel lessen uit de zaak: ‘Motiveren, motiveren, motiveren, dat is wat ik hier uit haal. De rechter baseerde zich op de informatie op het standaard risico- inventarisatieformulier, maar we hadden veel meer. Als de rechter dat ook had gezien was de uitspraak anders geweest, is mijn overtuiging. Dus nu hechten we aan ieder formulier nog een extra stuk met alle aanvullende informatie die we hebben.’ Sinds de invoering zijn in Hengelo twee huisverboden opgelegd door de burgemeester.

 

Capelle aan den IJssel

 

De burgemeester van Capelle aan den IJssel had gelijk toen ze besloot een huisverbod, dat op 31 januari afliep, te verlengen, oordeelde de Rotterdamse rechtbank na een klacht van de man die het huisverbod had gekregen. Toch vernietigde de rechter de verlenging omdat de pleger inmiddels in therapie was gegaan en er geen acute dreiging meer was.

 

Burgemeester Joke van Doorne vindt de uitspraak ‘verwarrend’: ‘Aan de ene kant wordt gesteld dat ik terecht heb verlengd. Maar toch wordt het besluit vernietigd wegens veranderde omstandigheden. Maar hoe moet ik bij het verlengen nou weten hoe zo’n situatie zich gaat ontwikkelen? Ik heb toch geen glazen bol?’

 

De gemeente heeft beroep aangetekend tegen de uitspraak. Van Doorne: ‘Duidelijker was geweest als de rechter de verlenging had geschorst of ingekort. Het komt er door de vernietiging op neer dat ik eigenlijk niet kan verlengen.’

 

Bergen

 

Ook in het Noord-Hollandse Bergen werd het eerste, en tot nog toe enige, huisverbod vernietigd. De rechter zaagde bij behandeling van de zaak een ambtenaar van de gemeente door over de achtergronden van het besluit en de onderbouwing van het Risicotaxatie-instrument Huiselijk Geweld (RiHG). Maar die had al die inhoudelijke informatie niet, waarop de rechter oordeelde dat het aan een deugdelijke motivering ontbrak.

 

En dat steekt bij de burgemeester, Hetty Hafkamp. ‘Zij heeft voor haar gevoel heel zorgvuldig gehandeld. Als ze zelf voor de rechter was verschenen was de uitspraak anders geweest, denken wij’, zegt een woordvoerder van de gemeente. ‘De ambtenaar kreeg van allerlei ketenpartners niet de informatie over de zaak die de burgemeester wel had. Dat had met privacywetgeving te maken en met miscommunicatie. Er zijn veel partijen bij zo’n zaak betrokken.’

 

De vraag die door deze zaak op tafel ligt is of het RiHG wel deugdelijk is. De woordvoerder: ‘De rechter moet eigenlijk op basis van dat formulier uitspraak kunnen doen, want de gemeente is niet verplicht in de rechtszaal te verschijnen om toelichting te geven. Maar deze rechter eiste veel meer achtergrondinformatie.’ Ketenpartners willen om die reden graag dat de gemeente in beroep gaat tegen de zaak, maar daar zijn ze er zelf nog niet over uit.

 

De woordvoerder: ‘De burgemeester wil graag het beeld rechtzetten dat ze zo’n besluit neemt zonder motivering. Tegelijk is de vraag wat we er mee opschieten. De mensen om wie het gaat zitten in middels in een hulpverleningstraject. Het is wel goed als er jurisprudentie ontstaat over dat RiHG, maar of je daar nou zo’n zaak mee moet oprakelen is een tweede.’

 

Sittard-Geleen

 

Kun je iemand in de gevangenis verwijten dat hij nog niet met hulpverlening is begonnen? Nee, oordeelde de rechter in Maastricht over de verlenging van een huisverbod door de gemeente Sittard-Geleen. De gemeente verlengde het huisverbod met drie weken, onder andere omdat er nog geen hulpverleningstraject was opgestart na afloop van de eerste tien dagen van het huisverbod. Dat is de man echter moeilijk aan te rekenen vond de rechtbank, daar hij twintig dagen in de cel heeft gezeten wegens het huiselijk geweld. Ook het argument van de gemeente dat de man niet open stond voor hulpverlening werd door de rechter niet bewezen geacht. De verlenging werd vernietigd.

 

De gemeente Sittard-Geleen laat weten niet in beroep te gaan. Een woordvoerder: ‘Het is een nieuw instrument dat zich in de praktijk nog moet bewijzen. We gaan het proces wel evalueren. Vast staat dat er veel partijen bij betrokken zijn en dat in dit geval de samenwerking niet ideaal was.’

 

Enschede

 

De rechter vond dat Enschede bij een van de huisverboden fouten in de procedure heeft gemaakt. Omdat volgens de rechter nog steeds gevaar voor geweld bestond en zowel pleger als slachtoffer hulpverlening weigerden, werd het huisverbod toch niet vernietigd. Wel moest de gemeente als compensatie de griffie- en rechtsbijstandskosten van de man betalen.

 

Bij het invullen van het RiHG is de gemeente volgens de rechter veel te algemeen geweest. Zo is blijkens het formulier bij inschatting van het risico meegewogen dat eerdere incidenten zijn gemeld. De pleger komt namelijk regelmatig voor in het registratiesysteem van de politie. De aard van de incidenten bleef echter onvermeld. Naar aanleiding van dit geval is het aantal hulpof- ficieren dat een huisverbod mag opleggen, sterk teruggebracht. Volgens een woordvoerder van de gemeente is het in een klein clubje gemakkelijker te leren en informatie uit te wisselen.

 

Helmond

 

Met het huisverbod dat burgemeester Fons Jacobs van Helmond begin januari oplegde aan een 39-jarige inwoner van zijn gemeente, was niets mis. Wel met de verlenging die hij na de eerste termijn van tien dagen oplegde, vond de rechter in Den Bosch. Er hadden zich tijdens het verbod geen nieuwe incidenten voorgedaan en zowel de man als zijn partner werkten mee aan de hulpverlening.

 

Het argument van de gemeente dat er nog gevaar was voor hun kind, afgaande op een spoedonderzoek dat de Raad voor de Kinderbescherming was begonnen, was in de ogen van de rechter geen voldoende rechtvaardiging voor de verlenging. Het kind loopt geen direct gevaar en de schadelijke gevolgen van het aanschouwen van huiselijk geweld zijn door andere kinderbeschermingsmaatregelen dan een huisverbod te bestrijden, zo oordeelde de rechter in deze zaak. Helmond is tegen de uitspraak in beroep gegaan.

 

Uitlokking

 

Dat de grens tussen pleger en slachtoffer van huiselijk geweld nog wel eens vaag is, illustreert een casus in Enschede. De man die in eerste instantie het huisverbod kreeg opgelegd, was tijdens het verbod meerdere keren via sms door zijn partner gevraagd weer naar huis te komen omdat de hulpverlening hem daar zou willen spreken. Daar aangekomen werd de man echter door de politie opgewacht en aangehouden wegens overtreding van het huisverbod.

 

Toen hij de agenten de sms’jes liet zien werd zijn partner op haar beurt juist aangehouden wegens uitlokking van overtreding van het verbod. Daarom, en omdat de vrouw inmiddels toch in de cel zat, kon het huisverbod tegen de man geen stand houden, aldus de rechtbank. Wegens veranderde omstandigheden werd het verbod geschorst.

 

Overtreding huisverbod

 

Inmiddels zijn ook twee personen veroordeeld wegens overtreding van het huisverbod. Een Rotterdammer die in de nieuwjaarsnacht de landelijke primeur van het huisverbod had, belde vanuit de gevangenis naar zijn echtgenote. En ook dat mag niet. De rechter veroordeelde hem tot 63 dagen cel, precies het aantal dagen dat hij al had vastgezeten. Vorige week werd een Utrechter veroordeeld tot zes weken gevangenisstraf, waarvan drie weken voorwaardelijk voor het overtreden van een huisverbod, de mishandeling van zijn echtgenote en de vernieling van een ruit op het politiebureau.

Een huisverbod van tien dagen

 

Het huisverbod is bedoeld om huiselijk geweld terug te dringen. Burgemeesters zijn sinds de invoering van de wet, begin dit jaar, bevoegd om plegers van huiselijk geweld tien dagen de toegang tot zijn of haar huis te ontzeggen. Gedurende de periode van het huisverbod is ook contact met de achterblijvers verboden.

 

Het huisverbod werkt dan als een soort afkoelingsperiode. Een huisverbod kan ook worden opgelegd bij ernstige vermoedens dat er geweld wordt gepleegd, maar waarin geen strafrechtelijk traject mogelijk is, omdat er geen (bewijsbaar) strafbaar feit is gepleegd. De gemeente is verplicht binnen enkele dagen een hulptraject te starten voor de pleger én de achterblijvers. Wanneer de burgemeester van oordeel is dat na die eerste tien dagen het gevaar nog niet is geweken kan die ervoor kiezen het huisverbod te verlengen. Dat mag tot maximaal vier weken. Op overtreding van een verbod staat maximaal twee jaar cel of een taakstraf.