Arbitrage jeugdzorg leidt bij gemeenten tot onrust
Wethouders zijn er niet gerust op dat het (demissionair) kabinet het oordeel van de arbitragecommissie jeugdzorg gaat overnemen. De onrust is onder meer ontstaan nadat verantwoordelijk staatssecretaris Blokhuis (VWS) vrijdagavond aan de NOS liet weten dat het oordeel van de arbitragecommissie ‘geen dictaat’ is.
Diverse wethouders zijn er niet gerust op dat het (demissionair) kabinet het oordeel van de arbitragecommissie jeugdzorg gaat overnemen. Daarnaast is er teleurstelling dat de ministerraad vrijdag geen concrete toezegging over extra budget heeft gedaan, zelfs niet voor 2022.
De Kamerfracties van PvdA en SP vinden dat het kabinet zonder dralen met extra geld over de brug moet komen. D66 vindt dat het kabinet gemeenten zo snel mogelijk duidelijkheid moet geven, over in ieder geval extra jeugdbudget voor volgend jaar.
‘Geen dictaat’
De onrust in gemeenteland is onder meer ontstaan nadat verantwoordelijk staatssecretaris Blokhuis (VWS) vrijdagavond aan de NOS liet weten dat het oordeel van de arbitragecommissie ‘geen dictaat’ is. Als het kabinet de uitspraak van de arbitragecommissie niet volledig overneemt is dat ‘om te janken’, twitterde de Zoetermeerse wethouder Marc Rosier (financiën, VVD). ‘Kap met pleisters en kom structureel over de brug’.
Niet wegkijken
Het feit dat de ministerraad vrijdag niet met witte rook kwam, verontrust diverse andere wethouders en raadsleden, zo blijkt uit diverse posts op sociale media van dit weekeinde. Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) had vrijdag op een eerste concrete toezegging gehoopt. PvdA-Kamerlid Attje Kuiken vindt dat het kabinet alles op alles moet zetten om het benodigde geld beschikbaar te stellen. ‘Dit kabinet kan niet blijven wegkijken’, zo laat zij desgevraagd weten. ‘Het kabinet moet hiermee aan de slag. Het kan zich niet verschuilen achter zijn demissionaire status. Het gaat immers niet om nieuw beleid’, stelt SP-Kamerlid Peter Kwint.
Bindend
Het oordeel van de arbitragecommissie – ingezet in het conflict tussen gemeenten en kabinet over de tekorten op de jeugdzorg – is vrijdagavond openbaar gemaakt. Het kabinet moet de komende jaren met miljarden euro’s extra over de brug komen, te beginnen met 1,9 miljard voor 2022. Daarnaast moeten er maatregelen worden genomen om de tekorten de komende jaren terug te dringen. Daartoe moeten rijk en gemeenten een ontwikkelagenda 2022-2028 maken, die er op 1 januari moet liggen. Wat de VNG betreft is het oordeel van de arbitragecommissie, van voor tot achter, bindend.
Nabetalingen tot 2021
Burgemeester Anton Stapelkamp van Aalten vindt dat gemeenten ook recht hebben op de tekorten die gemeenten tot 2021 op de jeugdzorg hebben moeten incasseren; 4,4 miljard euro. De arbitragecommissie heeft daarover geen uitspraak gedaan, omdat dat buiten haar opdracht lag. Ook Raadsleden in Verzet vindt dat er ‘nabetalingen’ moeten komen over de tekorten tot nu toe en stelt dat het kabinet gemeenten nu aan het lijntje houdt omdat er na de arbitrage nog geen toezegging is gedaan.
Snel duidelijkheid
Voor de PvdA kan er geen misverstand over bestaan. ‘De arbitragecommissie is heel duidelijk geweest: er wordt al jaren veel te weinig geld uitgetrokken voor de jeugdzorg en kwetsbare kinderen zijn daar de dupe van. Lange wachtlijsten en het ontbreken van de juiste zorg zijn daar de schrijnende voorbeelden van’, aldus Kamerlid Kuiken. Het benodigde geld moer er wat haar betreft zo snel mogelijk komen. D66-Kamerlid Rens Raemakers vindt dat het demissionaire kabinet zo snel mogelijk, uiterlijk eind juni, duidelijkheid moet geven over in ieder geval de 1,9 miljard euro voor 2022. Gemeenten moeten, in aanloop naar hun begrotingen, weten waar ze aan toe zijn, aldus Raemakers. Hij vindt het wel logisch dat een nieuw kabinet pas een besluit neemt over het extra budget vanaf 2023 en eventuele stelselwijzigingen. Kwint (SP) vindt dat het kabinet na het duidelijke oordeel van de arbitragecommissie niet moet gaan vertragen. ‘Gemeenten komen tekort op de jeugdzorg. Er is bijna geen enkele gemeente die met het rijksbudget rondkomt. Het is nu tijd om te handelen en niet om te vertragen. Er is gewoon meer geld nodig.’
Papieren tijger
De gezamenlijke jeugdbranches stellen in een reactie tevreden te zijn met de doorbraak in de slepende kwestie tussen kabinet en gemeenten over het jeugdbudget. Tegelijkertijd stellen de brancheorganisaties Jeugdzorg Nederland, de Nederlandse ggz en VGN dat er meer nodig is dan alleen geld om de talrijke problemen in de jeugdzorg het hoofd te bieden. ‘Het extra geld is belangrijk, maar met alleen geld los je de problemen niet op. Het is echt zaak dat er ook op de andere punten door wordt gepakt’, aldus voorzitter van Jeugdzorg Nederland Hans Spigt namens de Branches Gespecialiseerde Zorg voor Jeugd (BGZJ). De branches zijn blij dat de arbitragecommissie dat ook benadrukt. 'Een nieuw kabinet zal op korte termijn een aantal fundamentele vragen moeten beantwoorden. De ontwikkelagenda moet niet de zoveelste papieren tijger worden, maar echte oplossingen bieden. En voor nu is belangrijk dat het extra geld ook echt op de juiste plek terecht komt.’
Reacties: 5
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
ZES VRAGENSLEPEND GESCHIL TUSSEN HET RIJK EN DE GEMEENTEN
Commissie van ‘wijzen’: eerst fors geld bijleggen, dan bezuinigen op jeugdzorg
Gemeenten moeten 1,9 miljard euro extra krijgen om de jeugdzorg goed uit te voeren. Daarbij moet ook de hele jeugdzorg op de schop. Dat salomonsoordeel velt een arbitragecommissie van wijzen die een slepend geschil tussen het Rijk en de gemeenten moet beslechten.
Wat moet er vooral anders in de jeugdzorg?
Alleen kinderen met ernstige problemen moeten nog aanspraak kunnen maken op jeugdzorg. Van de commissie hoeven gemeenten dan slechts in drie situaties jeugdzorg te bieden: als de veiligheid van het kind in gevaar is (bij bijvoorbeeld mishandeling), of wanneer het kind psychische problemen of een fysieke aandoening heeft. Ook heeft de gemeente een ‘zorgplicht’ als het kind zonder hulp niet kan meedoen in de maatschappij, en bijvoorbeeld geen onderwijs kan volgen.
‘Kinderen’, zo luidt de cruciale aanbeveling van de commissie, ‘komen dan niet meer in de jeugdhulp terecht voor problemen die bij het gewone opvoeden en opgroeien horen’. Door de huidige brede toegang zijn gemeenten nu veel geld kwijt aan ‘lichte’ jeugdzorg, waardoor er te weinig geld overblijft voor kinderen met ernstige problemen.
Waarom gaat het weer over geld?
De commissie van wijzen kwam er omdat de gemeenten en het Rijk bleven steggelen over het geld voor de jeugdzorg. Niet eerder heeft zo’n arbitragecommissie een geschil beslecht tussen het Rijk en lagere overheden.
De gemeenten, die sinds 2015 verantwoordelijk zijn voor de jeugd-ggz en de jeugdzorg, wilden dat het Rijk hun tekort van inmiddels 1,7 miljard euro hierop zou bijleggen. Anders zouden ze zwembaden en bibliotheken moeten sluiten. Maar het Rijk sputterde tegen dat de gemeenten eerst hun geld doelmatiger moesten gaan besteden.
De commissie van wijzen komt dus beide partijen tegemoet. Omdat de omslag naar een beperktere en een meer doelmatige jeugdzorg niet zomaar is gemaakt, moet het Rijk de komende jaren eerst fors geld bijleggen. Tot 2028 geven gemeenten meer geld uit aan jeugdzorg dan de 3,5 miljard euro die ze daarvoor van het kabinet krijgen. Een van de opties is dat ouders naar draagkracht een eigen bijdrage gaan betalen, dan hoeft het kabinet minder bij te passen. Daarna moet de jeugdzorg zijn omgevormd en aanzienlijk goedkoper worden.
Kunnen gemeenten de jeugdzorg wel aan?
De commissie tornt hier niet aan. Maar gemeenten werken niet echt ‘doelmatig’ en leren niet van goed beleid bij de buren. Gemiddeld werd in 2019 in de jeugdzorg 12 duizend euro per kind uitgegeven. Maar bij sommige gemeenten was dat maar 8 duizend euro, bij anderen het dubbele. Van weinig ‘interventies’ in de jeugdzorg is bewezen dat ze effectief zijn, slechts 10 tot 12 procent van het totaal. De gemeenten hebben te veel verwacht van preventie om de toeloop op duurdere zorg te beperken. Daarbij verwijzen ook andere partijen, als huisartsen en rechters, door naar jeugdzorg. Maar het zijn de gemeenten die alle rekeningen moeten betalen.
Waarom is er zo’n toeloop op jeugdzorg?
Die kostenstijging was al gaande voordat gemeenten de jeugdzorg overnamen. Tussen 2005 en 2015 namen de uitgaven met 250 procent toe, tot 3,75 miljard euro. Omdat het Rijk dacht dat de gemeenten het goedkoper konden doen, ging er bij de overdracht in 2015 zo’n 425 miljoen van het budget af.
Inmiddels ontvangt zo’n 10 procent van de kinderen enige vorm van jeugdzorg. Dit zou komen omdat de maatschappij ingewikkelder is geworden en afwijkend gedrag minder wordt geaccepteerd. Ook kunnen ‘afwijkingen’ verfijnder worden gediagnosticeerd en met therapie worden aangepakt.
Is extra geld de oplossing?
Wel om gemeenten in nood te helpen. Maar de afgelopen vijf jaar heeft een kaalslag plaatsgevonden in de gespecialiseerde jeugdzorg, omdat gemeenten karige contracten afsloten. Veel instellingen raakten daardoor in de problemen, krompen of gingen failliet. Veel kennis die zo verloren is gegaan, is niet zomaar met geld teruggekocht. Vooral de hulp aan de kinderen met de zwaarste problemen moet fors verbeterd worden, oordeelde eerder de Inspectie. Deze commissie bevestigt dit.
Wordt dit advies uitgevoerd?
Het kabinet noemt het een ‘zwaarwegend’ advies voor de kabinetsformatie. Daar moet besloten worden over de ‘inrichting van het jeugdstelsel en het bijbehorende structurele budget’ schrijft demissionair staatssecretaris Paul Blokhuis van Volksgezondheid aan de Tweede Kamer. Maar bij de formatie ligt een enorme stapel zwaarwegende adviezen op tafel.
Woensdag spreken de VNG en Blokhuis verder, onder meer over wat dit demissionaire kabinet alvast kan toezeggen voor 2022. Voor de gemeenten is het wel duidelijk wat er nu moet gebeuren: het Rijk moet hun financiële gaten dichten.
Bron: https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/com …