Participatie vereist vast inkomen

Een paar weken geleden kijken een paar Kamerleden naar de documentaire ‘Alleen tegen de Staat’. Zonder de pijn van de diepe wonden maar een seconde te kunnen invoelen bekijken ze de constante vernedering van de vrouwen in de toeslagenaffaire. Een gekmakend onrecht waarbij ze machteloos alles kwijt raken. Hun vrienden, hun collega’s, hun kinderen en zichzelf.

Dit valt niet uit de lucht. Het aanstormende individualiseren in de jaren 60 van de vorige eeuw is op zich een pracht evolutie. De samenleving is dan hopeloos verzuild en wordt geleid door gecorrumpeerde clubjes die streng voorschrijven hoe mensen zich moeten gedragen. Als je niet meedoet met één van de zuilen kan je het schudden. Dan komt de opstand van mei 1968. Seksuele vrijheden, emancipatie van alles en nog wat en al snel klopt de anti-autoritaire opvoeding aan de deur.

Ruim vijftig jaar later is de samenleving doorgeschoten naar het ‘individuele verlangen’. Eén zogenaamde vrije markt en elk individu een eigen gelijk. Perfectie stopt niet. Gesport wordt niet voor gezondheid maar om naar de laatste mode met een strak lijf gevormd te worden. Als dat niet lukt brengt een industrie die billen, borsten, vulva’s en penissen volmaakt opereert uitkomst. Van jongs af uiteraard een sociaal netwerk met honderden vrienden op Facebook en nog meer foto’s op Instagram. Alles gebaseerd op de illusie dat succes een eigen keus is die wordt bereikt door hard werken.

Elke sociale wetenschapper die niet heeft zitten slapen in de collegebank weet hoe stap voor stap een ideologische indoctrinatie een almaar aanzwellende groep mensen stuurt. Plotseling is het kantelpunt bereikt waarmee de identiteit van de grootste groep wordt bepaald. Dit Brick-in-the-Wall-denken levert het gedrag op dat dan normaal wordt genoemd. Zichzelf kenbaar makende intellectuelen die via kritische analyses zaken aan de kaak stellen leggen het af tegen anonieme internetvervuilers die met hun een steekjes-los-kreten de vox populi bestoken.

Zo is de bedoeling van de Participatiewet dat iedereen meedoet. In werkelijkheid is de gemeentelijke bijstand volgelopen met mensen met problematische overheidsschulden. Van in de steek gelaten jonge moeders met kleine kinderen tot jarenlang mishandelde vrouwen, van getraumatiseerde asielzoekers en overspannen mantelzorgers tot psychiatrische kreukelgevallen. Van participatie is weinig terecht gekomen.

Net als bij de toeslagenaffaire draait het bij gemeentelijke bijstand om een aaneenschakeling van bankafschriftjes laten zien, briefjes invullen met wat verdiend is en niet te vergeten de kopietjes toevoegen. Vergeet een gezond seksleven maar. Blijft iemand slapen dan heet het samenwonen. Als een vinkje verkeerd staat wordt onder het mom van fraude door betuttelende microregeltjes gekort. Binnen de kortste keren vallen terugvorderingsbeschikkingen in de bus, wat tot immense schulden leidt. Protesteren wordt afgedaan met ‘zo werkt het nu eenmaal’.

Hoe komen we uit deze vernederwereld? Allereerst door te onderkennen dat een niet maakbaar leven vaak pech en armoe betekent waar hoogopgeleide beleidsmakers en politici met hun verstand meestal niet bij kunnen. Waar een ingewikkelde opgetuigde blackbox van regelingen, nog meer onderzoeken, pilots en seminars als verdienmodel niks oplossen. Waar door ordinair eigenbelang gedreven advocaten, deurwaarders, incassobureaus, bewindvoerders en rechters een dikke auto aan verdienen.

Hoog tijd om hiermee te stoppen en de weg in te slaan naar een individueel basisinkomen. Niet alleen veruit goedkoper. Eindelijk kunnen mensen dan participeren door zelf uit maken hoe ze hun leven inrichten.

Piet van Mourik
Lees hier alle columns van Piet van Mourik