Het zal allemaal wel kloppen

Vooringevulde formulieren, persoonlijke overzichten van pensioenen uitkeringsrechten en uitgebreide websites met informatie: het wordt de burger tegenwoordig steeds makkelijker gemaakt. Maar die burger blijft zelf verantwoordelijk voor wat hij ondertekent. Ook voor de rechter, zo concludeerden twee juristen van de Sociale Verzekeringsbank (SVB).

Marjolein van Everdingen en Hatice Dogan onderzochten wetteksten en jurisprudentie, om de risico’s van ijverige dienstverlening in kaart te brengen. Het risico van vooringevulde formulieren is dat burgers er snel vanuit gaan dat de informatie klopt. Van Everdingen: ‘Als je je handtekening eronder zet, dan zeg je in feite dat de informatie correct is. Blijkt dat achteraf niet het geval en wordt daarom bijvoorbeeld een uitkering niet of onvolledig verstrekt, dan stelt de rechter dat de burger zelf verantwoordelijk is voor de inhoud van een formulier, en voor de consequenties opdraait’.

Een ander voorbeeld: iedereen die 65 wordt, krijgt een brief van de SVB waarin staat dat hij of zij AOW kan aanvragen. Als zo’n brief zoekraakt en iemand vergeet daardoor AOW aan te vragen, dan wordt deze niet verstrekt. Dit is geen fictief voorbeeld: het overkwam tv-kok Joop Braakhekke.

Komt de gepensioneerde daar binnen een jaar achter, dan is er weinig aan de hand, want de uitkering wordt tot één jaar met terugwerkende kracht verleend. Maar wie er meer dan een jaar later achterkomt, moet aan een aantal strenge voorwaarden voldoen wil hij of zij de hele uitkering met terugwerkende kracht ontvangen.

Geen excuus

Conclusie: de burger blijft verantwoordelijk voor het goed en tijdig aanvragen van een uitkering. Onwetendheid blijkt bij de rechtbank geen houdbaar excuus. Iedereen wordt immers geacht de wet te kennen. ‘Dat is in werkelijkheid niet zo, maar het is wel het uitgangspunt dat ook de rechter hanteert’, zegt Van Everdingen. De burger moet zijn sociale zekerheidsrechten daarom goed ‘managen’, benadrukt ze.

Het bekijken, controleren en eventueel laten wijzigen van gegevens kan met allerlei overzichten en digitale dossiers, bijvoorbeeld het pensioenoverzicht van de SVB en het digitaal verzekeringsbericht van het UWV. Uitvoeringsinstanties zouden de burger meer op deze mogelijkheden kunnen wijzen.

Ook oppert de onderzoekster dat onder overheidsuitgangsvoorlichting een ‘proclaimer’ zou kunnen staan, in plaats van een disclaimer; een tekst waarin duidelijk wordt gemaakt welke verwachtingen de burger aan de overheidsinformatie mag ontlenen.

Strategisch adviseur Marjolein Quené bij de SVB stelt in een reactie dat de burger alert moet blijven als het gaat om aanspraken en zelf actie moet nemen. ‘Maar we erkennen dat een burger pas zijn eigen verantwoordelijkheid kan nemen als hij weet wat zijn rechten en plichten zijn. Daar werken we aan.

'Op de site van de SVB en het UWV kun je bijvoorbeeld je AOW-opbouw en arbeidsverleden controleren en zien wat je opgebouwde rechten zijn. Op Mijn.overheid.nl staan nu de gegevens van de RDW en het Kadaster. Maar veel meer overheidsinstanties zouden dergelijke diensten moeten bieden.’

Voorbeelden

• Mevrouw de Boer ondertekent een vooringevuld aanvraagformulier met onjuiste gegevens. Met haar handtekening verklaart ze dat de gegevens juist zijn. Daardoor loopt ze een uitkering mis.
• Meneer Haisa is 65 geworden maar krijgt geen AOW-uitkering, omdat de brief die hem attendeerde op de aanvraag zoekraakte en hij daardoor vergat de uitkering aan te vragen. Hij krijgt pas AOW als hij het zelf aanvraagt.
• Meneer Bol moet een deel van zijn uitkering terugbetalen. Hij ontleende zijn rechten aan algemene communicatie (brochure, website) van UWV, maar die communicatie bleek niet volledig en dat had hij kunnen weten.

De onderzoeksrapporten zijn te vinden op www.svb.nl/conferentie (kijk bij onderzoeken)