'Het is net puzzelen'

Het is een bijzondere klus waar zo’n zeventig medewerkers van het Nijmeegse sociale werkvoorzieningsbedrijf al anderhalf jaar aan werken. In opdracht van de Rijksuniversiteit Groningen en het Fries Historisch en Letterkundig Centrum Tresoar digitaliseren ze het Deense Sonttolregister. In dikke boeken is de administratie bijgehouden van de tol die de Deense koning tussen 1497 en 1857 hief over de scheepvaart door de Sont, de zeestraat tussen Zweden en Denemarken.

Omdat zeker de helft van de schippers door de Sont Nederlanders waren, is het archief één van de belangrijkste bronnen voor de economische en maritieme geschiedenis van Nederland. Van zo’n 1,8 miljoen doorvaarten noteerden ambtenaren nauwgezet de naam van de schipper, zijn woonplaats, de havens van vertrek en bestemming en de samenstelling van de lading.

Aan de medewerkers van Breed de opdracht het ogenschijnlijk onleesbare archief voor iedereen toegankelijk en beter bruikbaar voor wetenschappelijk onderzoek te maken. Het is waar monnikenwerk. Letter voor letter moet alles worden ontcijferd.

Amsterdan

Breed hoopte de klus aanvankelijk in twee jaar te kunnen klaren, maar heeft toch meer tijd nodig. Wat de klus ingewikkeld maakt is dat de handschriften door de eeuwen heen veranderen en dat de opdrachtgever de tekst in de database exact wil hebben zoals deze in de oorspronkelijke boeken staat.

‘Neem het woord Amsterdam’, legt Richard Garot van Breed uit. ‘Dat komen we in wel twintig verschillende spellingen tegen. Staat ergens ‘Amsterdan’ en weet je dat het verkeerd is, dan moet het toch zo het archief in. Dat maakt het lastig.’ Garot leidt het project en geeft eerlijk toe zelf helemaal gek te worden als hij het werk moest doen, maar zijn medewerkers hebben er lol in. ‘Het is net puzzelen.’