'Grote uittocht' van ambtenaren

In de overheids- en onderwijssector werken nu één miljoen mensen. In 2020 zijn gemiddeld zeven op de tien van die mensen vertrokken of van baan gewisseld. Pakweg de helft ervan gaat met pensioen, de rest verkast naar een andere werkgever of stopt - al dan niet noodgedwongen. De grootste personeelstekorten ontstaan in het onderwijs, de zorg en in mindere mate in het openbaar bestuur, bij politie en defensie. Dat blijkt uit een toekomstverkenning die de Samenwerkende Centrales Overheidspersoneel (SCO), het Verbond Sectorwerkgevers Overheid (VSO) en het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) hebben gemaakt van de arbeidsmarkt in de publieke sector.

Zodra de arbeidsmarkt in Nederland weer aantrekt, zo blijkt uit het deze week gepresenteerde rapport De grote uittocht, wordt het lastig voldoende en gekwalificeerde mensen te vinden die ambtenaar willen worden. Door de combinatie van arbeidsmarktkrapte en te verwachten rijksbezuinigingen is er een tijd lang geen ruimte om nieuwe mensen aan te nemen.

‘Dit is verre van ideaal, want het heeft een verdere vergrijzing van het personeelsbestand tot gevolg, met risico’s van verstarring en gebrek aan vernieuwing’, aldus het rapport. In totaal gaan 275 duizend leraren, politieagenten, rechters, gevangenisbewaarders en andere ambtenaren tot en met 2020 met pensioen. Van elke tien werknemers gaan er in die 10 jaar gemiddeld drie met pensioen; bij sommige gemeenten zal tot en met 2020 zelfs meer dan de helft met pensioen gaan. Frictie Werknemers vertrekken ook om bij een andere werkgever in dienst te treden of omdat ze zelf besluiten te stoppen met werken.

Hoeveel mensen van baan veranderen of stoppen met werken, hangt af van de economische ontwikkeling. Als de economie sterk groeit, veranderen meer mensen van baan. Als er veel werkloosheid is, stappen mensen juist minder snel over naar een nieuwe werkgever. Het getal kan dus variëren. Bezuinigingen op de overheid verergeren de gevolgen van de exodus. Ze leiden tot minder budgetten voor arbeidsvoorwaarden. Daardoor is het voor publieke werkgevers lastiger concurreren op de arbeidsmarkt.

Een dergelijke politieke keuze heeft ook gevolgen voor het imago van de overheid als werkgever. ‘En daarmee ook voor de continuïteit en kwaliteit van de dienstverlening van ons openbaar bestuur. Welke keuzes ook gemaakt worden, door de vergrijzing en door bezuinigingen ontstaan grote arbeidsmarkt- en personeelsproblemen die om aandacht vragen’, aldus het rapport.

Door de recessie zijn de verwachte knelpunten voor alle werkgevers iets afgenomen. De frictie blijft vooral groot in het onderwijs en de zorg. De overige overheidssectoren zullen in de richting van 2014 in beperkte mate knelpunten ondervinden, maar voor alle sectoren is het tot die tijd al lastig om voldoende geschikte leidinggevenden, financieel specialisten en ict-specialisten te vinden.