Gemeenten lappen verplichtingen Wmo aan de laars

Nog steeds slaan gemeenten de wettelijke plicht om een keukentafelgesprek te voeren met hulpbehoevende burgers in de wind. Besluiten over het intrekken of verminderen van het aantal uren eenvoudige huishoudelijke hulp (hh1) worden in diverse gemeenten zonder een (gedegen) onderzoek genomen. Dat blijkt uit onderzoek van Binnenlands Bestuur.

Ook wordt het besluit niet altijd via een officiële beschikking meegedeeld, zo blijkt verder uit het onderzoek onder 41 gemeenten naar de bezwaarschriften die rondom de eenvoudige schoonmaakhulp (hh1) zijn ingediend. De kans is daarmee groot dat deze gemeenten worden teruggefloten, als burgers bij de rechter of bezwarencommissie aankloppen. Gemeenten moeten hun huiswerk overdoen en de hulp voorlopig gewoon voortzetten, zo blijkt uit verschillende uitspraken van voorzieningenrechters en bezwarencommissies van de afgelopen maanden.

Gebrekkig onderzoek

Van de bijna 3.000 ingediende bezwaarschriften bij de door Binnenlands Bestuur 41 onderzochte gemeenten, zijn er voor zover nu bekend besluiten genomen over ruim 900 bezwaarschriften. Daarvan zijn er 632 gegrond en 326 ongegrond verklaard. Gebrekkig onderzoek of onvoldoende motivering van het besluit zijn vaak de belangrijkste reden om bezwaren gegrond te verklaren. Van de 23 zaken die aan de voorzieningenrechter bij deze gemeenten zijn voorgelegd, zijn er tot nu toe 11 gegrond en 3 ongegrond verklaard. De overige zaken zijn nog onder de rechter.

Alle bezwaren gegrond

Onder meer de colleges van Waalwijk en Overbetuwe hebben besloten alle bezwaarschriften gegrond te verklaren vanwege rammelende onderzoeken of ontbreken van onderzoek. Nadat de bezwarencommissie in Waalwijk de eerste tien van de 160 bezwaarschriften gegrond had verklaard, besloot het college alle bezwaarmakers voorlopig de hulp te geven die ze tot 1 januari kregen. ‘De inwoners met een gegrond verklaard bezwaarschrift krijgen een Wmo-onderzoek’, laat wethouder Ronald Bakker (sociale zaken) weten. Dat was in Waalwijk niet standaard. De wethouder verwacht dat bij het overgrote deel van de nu in het gelijk gestelde bezwaarmakers, straks alsnog de eerste drie uur zelf moeten gaan regelen en bekostigen. Het nieuwe beleid – de eerste drie uur hh1 moet door de inwoners zelf worden geregeld en betaald – zal niet worden aangepast, stelt Bakker. ‘Wij menen dat het aanmerken van de eerste drie uur eenvoudige huishoudelijke hulp als algemeen voorliggende voorziening mogelijk is.’

Onzorgvuldig

In Overbetuwe koos het college eieren voor zijn geld na een uitspraak van de voorzieningenrechter. Die oordeelde dat de keukentafelgesprekken te snel en te onzorgvuldig waren gevoerd, vertelt secretaris van de bezwarencommissie van Overbetuwe, Alex Kortekaas. Alle 83 bezwaarmakers houden de komende twee jaar de hulp die ze kregen voor de beleidswijzigingen (stoppen voor nieuwe cliënten en andere aanpak voor bestaande cliënten). ‘Iedereen krijgt een nieuw, zorgvuldig onderzoek.’

Gevarenzone

Gelet op uitspraken van voorzieningenrechters zitten meer gemeenten in de gevarenzone, omdat er geen goed onderzoek is gedaan of geen (beëindigings)beschikking is afgegeven, waartegen bezwaar kan worden gemaakt. Bellingwedde zijn 195 voormalige ‘hh1-cliënten’ doorverwezen naar de huishoudservice, waarbij de gemeente tot max 2,5 uur bijdraagt in de kosten. ‘Wanneer cliënten bezwaar maken of problemen melden, is er een persoonlijk gesprek gevoerd’, meldt Voorst. Haren stelt dat de beschikkingen ‘grotendeels’ en Tytsjerkeradiel ‘deels’ zijn afgegeven na een persoonlijk gesprek. ‘Voor negentig procent wel. Alleen als de situatie compleet duidelijk was, werd volstaan met een telefonische intake’, stelt Marum. In een aantal gevallen voert niet de gemeente het onderzoek uit, maar een zorginstelling (Almelo, Emmen) of medewerkers van een uitzendbureau (Dongen).

Meldpunt

De onderzoeksresultaten komen overeen met de signalen die koepelorganisatie van chronisch zieken en mensen met een beperking Ieder(in) binnenkrijgt. ‘Sinds januari zijn er al 200 meldingen bij ons meldpunt binnengekomen van burgers die stellen dat gemeenten zich niet houden aan de wettelijke verplichting om een zorgvuldig onderzoek te doen voordat een besluit worden genomen’, vertelt directeur Illya Soffer. ‘Het is verbazingwekkend dat gemeenten, ondanks overduidelijke uitspraken van diverse voorzieningenrechters, geen beschikkingen versturen en ook geen fatsoenlijk onderzoek doen. Bij meldingen die wij binnenkrijgen is van een dergelijke gang van zaken geen sprake. De zorgaanbieder meldt vaak gewoon dat er minder geld beschikbaar is en dat betrokkene dus minder zorg gaat krijgen en dat ze even samen moeten kijken hoe dat geregeld gaat worden.’

Voldongen feit

Zorgelijk vindt ze dat veel mensen niet eens weten dát ze bezwaar kunnen indienen. Soffer: ‘Zeker niet als er geen officiële beschikking wordt verstuurd, maar wordt volstaan met een standaardbrief waarin simpelweg staat dat de gemeente stopt met huishoudelijke hulp als maatwerkvoorziening en dat inwoners de hulp voortaan zelf moeten regelen en betalen, of dat er gesneden wordt in het aantal uren hulp. Vooral oudere mensen denken dat het dan een voldongen feit is.’

Ontevreden

Ook uit woensdag gepubliceerd onderzoek van I&O Research blijkt dat veel cliënten ontevreden zijn over het keukentafelgesprek. Een op de zeven cliënten in het sociaal domein had zo'n persoonlijk gesprek. Een kwart daarvan geeft hieraan een onvoldoende. Zij beklagen zich er over dat er niet goed werd geluisterd en dat de uitkomst (minder of geen hulp) bij voorbaat al vast stond. 

Lees meer over het onderzoek in Binnenlands Bestuur 13 (verschijnt 19 juni) en (de komende dagen) op de site van Binnenlands Bestuur.